تغذیه در سرطان

با توجه به این که سرطان و درمان‌های آن و نیز عوارض جانبی ناشی از این درمان‌ها می‌توانند بر توانایی بدن برای تحمل برخی مواد غذایی و نیز استفاده از مواد مغذی تأثیر بگذارند بنابراین داشتن تغذیه خوب و مناسب به سرطان از اهمیت ویژه‌ای برای بیماران مبتلا برخوردار است.

نیازهای غذایی افراد مبتلا به سرطان در مراحل گوناگون بیماری و درمان متفاوت است، به عنوان مثال برخی از نیازهای تغذیه‌ای در افراد تحت درمان افزایش می‌یابد. پیش از شروع درمان لازم است تا با فرد متخصص در این زمینه مشاوره کنید و از این طریق به بهترین شکل خود را برای درمان آماده نمایید، برنامه غذایی شما ممکن است در طی زمان تغییر کند زیرا همانطور که بیان شد نیازهای شما زمانیکه برای درمان آماده می‌شوید با زمانیکه تحت درمان هستید و یا پس از درمان متفاوت است. بدن شما به مواد مغذی گوناگونی برای مقابله با سرطان، درمان و بهبود آن نیاز دارد. زمانیکه وارد مرحله‌ای جدید از درمان و بهبودی می‌شوید با متخصص تغذیه خود مشورت کنید تا نیازهای غذایی‌تان را دوباره ارزیابی کند. متخصص تغذیه و پزشک در برنامه‌ریزی جهت برآورده کردن نیازهای تغذیه‌ای و پیروی از برنامه غذایی مناسب براساس نوع سرطان و درمان آن به شما کمک خواهند کرد. آنها اهداف تغذیه‌ای و استراتژی‌هایی که برای تأمین این اهداف مورد نیاز است را مشخص می‌نمایند. تغذیه خوب در زمان درمان به شما کمک می‌کند تا:

• احساس بهتری داشته باشید.
• قدرت بدنی و سطح انرژیتان را افزایش دهید.
• وزن و ذخیره مواد مغذی بدن را افزایش دهید.
• خطر بروز عفونت را کاهش دهید.
• سریعتر بهبود یابید.

خوب غذا خوردن یعنی از انواع مختلف و مناسب مواد غذایی که مواد لازم برای حفظ سلامت در مقابله با سرطان را در اختیارتان قرار می‌دهد به مقدار کافی استفاده کنید.

روش پخت

روش پخت غذا حائز اهمیت است. سرخ نمودن و پختن با شعله آتش در درجه حرارت بسیار بالا، کباب کردن روی زغال چوب، باعث تشکیل مواد شیمیایی می‌شود که برای شما مناسب نیست. بخارپز کردن، آرام پختن غذا، به روش‌های دیگر ارجحیت دارند. آرام پختن غذا در دمای مناسب کمک می‌کند تا ویتامین‌ها و مواد مغذی ترکیب اصلی خود را که مورد نیاز بدن هست حفظ کنند.

مصرف آب کافی

همه سلول‌های بدن برای عملکرد خود به آب و مایعات نیازمند هستند. اعتدال در نوشیدن مایعات، موجب حیات سلول‌های سالم خواهد شد. در مواقعی که عوارض استفراغ یا اسهال بروز می‌کند، نوشیدن مایعات همراه با املاح معدنی، جلوی وخیم‌تر شدن اوضاع را می‌گیرد. نوشیدن مایعات در حد اعتدال به چرخه حذف مواد سمی از بدن کمک می‌کند. برای افراد با کلیه سالم روزانه 8 لیوان آب یا مایعات مناسب است. برای افرادی که درجاتی از نارسایی کلیه دارند مصرف مایعات باید با نظر پزشک و متخخص تغذیه تعیین شود. همچنین، نوشیدن مقدار بیشتری از مایعات باعث می‌شود شخص به دفعات بیشتری ادرار کند و از این طریق مدت زمانی که این عوامل سرطان‌زا با مخاط مثانه در تماس هستند کمتر خواهد بود.

تعادل در استفاده از مواد مغذی

خوب غذا خوردن یعنی از انواع مختلف و مناسب مواد غذایی که مواد لازم برای حفظ سلامت در مقابله با سرطان را در اختیارتان قرار می‌دهد به مقدار کافی استفاده کنید. این مواد مغذی شامل پروتئین، کربوهیدرات، چربی، ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند. مصرف هیچ‌یک از این مواد به تنهایی کافی نیست و استفاده ترکیبی از مواد مغذی راهکار اصلی است.

1. پروتئین‌ها

نقش پروتئین در طول شیمی درمانی بسیار حائز اهمیت است. این ترکیبات برای رشد سلول‌ها، ترمیم بافت‌های بدن وحفظ سلامت سیستم ایمنی بسیار مهم هستند. با دریافت ناکافی پروتئین، زمان بیشتری طول می‌کشد تا بدن از بیماری بهبود یابد و مقاومت کمتری در مقابل عفونت‌ها خواهد داشت. از اینرو بیماران سرطانی به پروتئین بیشتری نسبت به زمان سلامت خود نیاز دارند. منابع خوب پروتئین شامل گوشت قرمز، ماهی، مرغ و سایر پرندگان، تخم مرغ، لبنیات، آجیل، حبوبات و سویا هستند. وقتی بیمار دچار کاهش وزن می‌شود، مصرف پروتئین‌ها به حفظ وزن بدن و تعادل آن کمک می‌کند. پس از جراحی، در زمان شیمی درمانی، رادیوتراپی و نیز هنگام عفونت، این پروتئین‌های مختلف هستند که به مبارزه بدن برای رسیدن به تعادل و سلامت خودش، نقش مهمی ایفا می‌کنند.

2. کربوهیدرات‌ها

این ماده مغذی، سوخت لازم برای فعالیت‌های جسمی و عملکرد خوب اعضای بدن را فراهم می‌کند. کربوهیدرات‌ها هم، انواع خوب و هم انواع بد دارند. بهترین منابع کربوهیدرات‌ها، دانه‌های کامل سبوس‌دار، میوه‌ها و سبزیجات هستند که ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم، فیبر و مواد مغذی گیاهی را به سلول‌های بدن می‌رسانند. سایر منابع کربوهیدرات عبارتند از نان، خشکبار، ذرت، نخود، سیب زمینی، اسپاگتی، پاستا، غلات و نظایر آن. شیرینی‌جات بعنوان یکی از منابع کربوهیدرات، مواد مغذی بسیار کمی در خود دارد و خیلی مورد توجه برای تغذیه مناسب نیستند. استفاده از ترکیبات غنی از غلات منجمله ذرت غنی شده، سبوس برنج و سبوس گندم بهداشتی، آب پرتقال، توت فرنگی، تخم مرغ، اسفناج و ...در کمک به محافظت از بدن در برابر سرطان‌ها نقش مهمی دارد.

غلات کامل اثر محافظتی بیشتری برای بدن دارند.

غلات دارای کربوهیدرات پیچیده (نشاسته) هستند و علاوه بر تولید انرژی، دارای فیبر (بخشی از غذاهای گیاهی که بدن نمی‌تواند هضم کند ولی برای حفظ سلامت مفید است)، ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز هستند. «غلات کامل» یا «غلات تصفیه نشده» مثل جو، برنج قهوه‌ای، گندم کامل و بلغور، گرچه از نظر محتوای مواد مغذی با هم متفاوتند اما بطور کلی در مقایسه با انواع تصفیه شده، دارای ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبر و دیگر مواد غذایی متفاوتی هستند که اثر حفاظتی بیشتری برای بدن دارند. دریافت منظم غذاهای غنی از فیبر مانند غلات کامل و یا سبزی‌ها به حفظ عمل مناسب روده کمک نموده و از ابتلا به یبوست پیشگیری می‌کند.

کربوهیدرات نامناسب، شکر و قند است. مصرف زیاد این ماده غذایی اشتهای شما برای گرفتن مواد مغذی و موثر را کم می‌کند.

3.چربی‌ها

چربی‌ها نقش مهمی در تغذیه بر عهده دارند. چربی‌ها و روغن‌ها یک منبع خوب انرژی را برای بدن فراهم می‌کنند. آنها برای ذخیره انرژی، عایق کردن بافت‌های بدن و انتقال ویتامین‌های محلول در چربی از طریق گردش خون به کار می‌روند. شاید شنیده باشید که برخی چربی‌ها برای شما بهتر از سایر انواع چربی‌هاست. با توجه به تأثیر چربی‌ها بر قلب و کلسترول، بهتر است چربی‌های غیراشباع را انتخاب کنید. انواع چربی‌ها عبارتند از:

اسیدهای چرب تک غیراشباع: معمولادر روغن‌های نباتی مثل کانولا و زیتون یافت می‌شوند و در دمای اتاق به صورت مایع هستند.

اسیدهای چرب چند غیراشباع: در روغن‌های نباتی مثل آفتابگردان، ذرت، بذر کتان، کانولا و غذاهای دریایی، گردو، سویا و روغن جوانه گندم یافت می‌شوند. این نوع چربی‌ها در دمای اتاق به صورت مایع هستند. برخی اسیدهای چرب خاص از این نوع، اسید آلفا - لینولنیک و اسید لینولئیک هستند که برای ساختار سلولی و ساختن هورمون‌ها مورد نیازند. اسیدهای چرب ضروری باید از طریق مواد غذایی دریافت شوند.

اسیدهای چرب اشباع: معمولا در منابع حیوانی مثل گوشت و مرغ، چربی شیر و کره یافت می‌شوند. برخی روغن‌های نباتی مثل نارگیل، هسته خرما و نخل نیز دارای اسید اشباع هستند. چربی‌های اشباع معمولا در دمای اتاق به صورت جامد هستند.

اسیدهای چرب ترانس: زمانی ایجاد می‌شوند که روغن‌های نباتی بصورت مارگارین یا روغن تردکننده شیرینی فرآوری گردند. منابع این نوع چربی در رژیم غذایی عبارتند از غذاهای آماده پرچرب و مواد غذایی که با روغن‌های هیدروژنه یا روغن‌های نباتی تردکننده شیرینی درست می‌شوند. چربی‌های ترانس همچنین به صورت طبیعی در برخی محصولات حیوانی مانند لبنیات، کره و چربی‌های حیوانی نیز وجود دارند.

4. ویتامین‌ها و مواد معدنی

ویتامین‌ها و مواد معدنی برای رشد مناسب لازم هستند. علاوه بر این، به بدن اجازه می‌دهند از انرژی‌های ذخیره در مواد غذایی استفاده کند. فردی که یک رژیم غذایی متعادل با انرژی و پروتئین کافی را دارد معمولاً ویتامین و مواد معدنی زیادی دریافت می‌کند. اما، برخورداری از یک رژیم غذایی متعادل و کافی زمانی که تحت درمان‌های سرطان هستید و از عوارض جانبی درمان که به مدت طولانی باقی می‌مانند رنج می‌برید، کار سختی است. در چنین مواردی ممکن است پزشک یا متخصص تغذیه شما، مصرف روزانه مولتی‌ویتامین یا یک مکمل مواد معدنی را به شما توصیه کند. اگر به فکر مصرف مکمل ویتامین یا مواد معدنی هستید حتماً ابتدا این مسئله را با پزشک خود در میان بگذارید. برخی بیماران مبتلا به سرطان برای تقویت سیستم ایمنی خود و کمک به از بین بردن سلول‌های سرطانی میزان زیادی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و سایر مکمل‌های غذایی را استفاده می‌کنند. برخی از این مواد می‌توانند مضر باشند، مخصوصاً اگر در دوز بالا مورد استفاده قرار گیرند. ارتباط مصرف دوز بالای برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی با کاهش تأثیر شیمی درمانی و پرتودرمانی مورد بحث است. بهترین انتخاب، مصرف کافی انواع منابع غذایی این آنتی‌اکسیدان‌ها مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل به عنوان راهی برای دریافت مطمئن این مواد طبیعی است. درصورت ناتوانی در دریافت کافی این مواد سلامتی‌بخش در طول درمان استفاده از یک نوعی مکمل ویتامین و مینرال (مواد معدنی) که بیشتر از مقدار مورد نیاز روزانه از تمامی مواد مغذی را دارا نباشد کمک کننده است البته در این مورد هم باید حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

5. آنتی اکسیدان‌ها

آنتی‌اکسیدان‌ها موادی هستند که از سلول‌های بدن در مقابل تخریب ناشی از رادیکال‌های آزاد (محصولات فرعی ناشی از فرآیندهای طبیعی بدن) محافظت می‌کنند. نمونه‌هایی از آنتی اکسیدان‌ها، ویتامین C، ویتامین E، ویتامین A (بتا کاروتن) و سلنیوم هستند. اگر می‌خواهید از آنتی‌اکسیدان‌های بیشتری استفاده کنید، متخصصان، مصرف انواع و اقسام میوه‌ها و سبزیجات را که منابع خوبی از آنتی‌اکسیدان‌ها هستند توصیه می‌کنند. مصرف میزان زیادی از مکمل‌های آنتی‌اکسیدان در هنگام دوره شیمی درمانی یا پرتودرمانی معمولاً توصیه نمی‌شود. برای تعیین بهترین میزان مصرف این مکمل‌ها با پزشک یا متخصص تغذیه خود مشورت کنید.

6. گیاهان

صدها سال است که از گیاهان برای درمان بسیاری از بیماران استفاده شده است. امروزه، گیاهان در محصولات مختلفی به شکل قرص، عصاره‌های مایع، چای‌ها و پمادها استفاده می‌شوند. با اینکه بسیاری از این محصولات بی‌ضرر هستند اما برخی انواع آن، عوارض جانبی مضری دارند که با درمان‌های سرطان مثل شیمی‌درمانی و پرتودرمانی تداخل داشته و همچنین در روند بهبودی پس از جراحی اختلال ایجاد می‌کنند. اگر به مصرف این‌گونه گیاهان تمایل دارید، حتماً قبل از شروع مصرف با پزشک خود مشورت کنید.

بهنگام درمان سلول‌های سرطانی، تعدادی از سلول‌های بدن نیز دچار آسیب می‌شوند. علاوه بر این احساس و تفکر فرد بیمار بشدت بر روی توانایی او بر غذاخوردن موثر است. عوارض زیر بطور عمده دلایل اشکال در توانایی غذا خوردن، می‌باشند:

• بی‌اشتهایی
• اشکال در بلعیدن غذا
• کاهش یا افزایش وزن
• زخم دهان یا گلو
• خشكی دهان
• مشكلات دندان و لثه
• تغییرات در حس بویایی یا چشایی
• تهوع و استفراغ
• اسهال
• عدم تحمل لاکتوز
• یبوست
• خستگی
• افسردگی

شما ممكن است هر كدام از این عوارض جانبی را داشته باشید یا نداشته باشید. عوامل بسیاری در ایجاد یا عدم ایجاد این عوارض و همچنین شدت آن‌ها مؤثرند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:

• نوع سرطان
• بخشی از بدن كه تحت درمان است
• نوع و مدت درمان
• دوز درمان

خوشبختانه بسیاری از این عوارض جانبی می‌توانند به خوبی كنترل شوند. بیشتر عوارض جانبی نیز پس از پایان درمان از بین می‌روند. پزشك یا پرستارتان می‌تواند اطلاعات بیشتری در مورد احتمال ابتلا به عوارض جانبی و چگونگی آن‌ها به شما بدهد.

الکل و دخانیات تداخلات جدی با روند درمان شما دارند.

اگرچه که اصول کلی در تغذیه یکسان است اما بسته به نوع سرطان، پاسخ فردی هرکس به درمان، نوع درمان، مدت درمان، دوز درمان، عضوی که دچار بدخیمی شده است و شرایط بیمار، ممکن است تغییراتی در رژیم غذایی افراد مورد توجه باشد. توصیه‌های تغذیه‌ای می‌تواند برای بیماران مبتلا به سرطان، متفاوت باشند. توصیه‌ها درباره غذا و تغذیه برای بیماران مبتلا به سرطان می‌تواند تفاوت بسیاری با پیشنهادهای معمول برای تغذیه سالم داشته باشند. این امر می‌تواند برای بسیاری از بیماران گیج‌کننده باشد زیرا این پیشنهادها ممكن است برخلاف آنچه همیشه شنیده‌اند باشند. هنگامی كه سالم هستید با خوردن غذای کافی معمولاً مشکلی از نظر تأمین مواد مغذی برای بدن وجود ندارد و توصیه‌های تغذیه سالم بر مصرف مقدار زیاد میوه‌ها، سبزیجات، نان‌ها و غلات كامل (سبوس‌دار)، مصرف مقدار کافی گوشت و سایر منابع پروتئینی، محصولات لبنی کم‌چرب و كاهش مصرف چربی (به ویژه چربی‌های اشباع)، قند و شكر، الكل و نمك تأكید دارند. اما دریافت مواد مغذی به میزان کافی در طی درمان و بعد از درمان سرطان می‌تواند یك چالش باشد به خصوص اگر فرد دچار عوارض جانبی درمان شود و حال خوبی نداشته باشد. اشتها و توانایی بدن شما در تحمل غذاهای خاص و استفاده از مواد مغذی ممکن است تحت تأثیر سرطان و درمان آن قرار گیرد. در نتیجه برای افزایش قدرت و تحمل شما نسبت به اثرات سرطان و درمان ممکن است نیاز به تغییر رژیم غذایی‌تان باشد. در حالی که بر تأمین نیازهای بدن‌تان تمرکز دارید فراموش نکنید تا مانند زمان سلامت از غذاهایی که می‌خورید لذت ببرید.

توصیه‌های تغذیه ای برای بیماران مبتلا به سرطان ممكن است بر خوردن غذاهای پُرانرژی‌تر (پرکالری‌تر) با تأكید بر مصرف مقدار پروتئین بیشتر تمركز كنند و شامل خوردن یا نوشیدن مقدار بیشتر شیر، خامه، پنیر و تخم مرغ پخته باشند. سایر پیشنهادها ممكن است شامل افزایش مصرف سس‌ها و عصاره غلیظ گوشت یا سبزیجات یا تغییر روش‌های پخت برای استفاده بیشتر از كره، مارگارین یا روغن باشد. گاهی اوقات، توصیه می‌شود كه مقدار كمتری از غذاهای پُرفیبر مصرف شود زیرا این غذاها می‌توانند مشکلاتی مانند اسهال یا زخم دهان را بدتر كنند.

توصیه‌های تغذیه‌ای برای بیماران مبتلا به سرطان بر اساس نوع بیماری، درمان و نیز عوارض جانبی متفاوت‌اند.

غذاهای مطلوب‌تان را در انبار، یخچال یا فریزر ذخیره كنید تا دایم نیاز به خرید كردن نداشته باشید. غذاهایی كه بر اساس تجربه می‌دانید که حتی در زمان ناخوشی نیز می‌توانید آنها را بخورید هم در نظر بگیرید.

• غذاها را طوری تهیه کنید كه نیاز به آماده‌سازی و تدراک كمتری داشته باشند یا اصلا نیازی به آماده‌سازی نداشته باشند.
• برخی از غذاها را از پیش آماده كنید و در سهم‌هایی به اندازه یك وعده غذایی بسته‌بندی و فریز كنید. از قبل برای چند روزتان غذا بپزید و از دوستان و اعضای خانواده خود برای خرید و پختن کمک بگیرید یا از یك دوست یا عضوی از خانواده بخواهید كه این كار را برایتان انجام دهد.
• با متخصص تغذیه خود درباره نگرانی‌ها و انتظارات‌تان در مورد غذا خوردن صحبت كنید. او می‌تواند پیشنهاداتی به شما بدهد و برای طراحی وعده‌های غذایی كمك‌تان كند. در تهیه لیست خرید غذایی از او كمك بگیرید، لیستی كه شامل موادی باشد كه ممكن است به بهبود عوارض جانبی مانند یبوست یا تهوع كمك كند. بپرسید كه چه چیزی برای سایر بیماران مؤثر بوده و به آنها کمک نموده است.
• مواد غذایی مورد علاقه تان را در برنامه غذایی داشته باشید و نگران زیر پا گذاشتن عادت‌های غذاخوردن نباشید. هیچ مسئله‌ای نیست اگر چیزی را که به طور معمول در ناهار می‌خوردید در وعده شام مصرف کنید و یا صبحانه‌تان را در وعده شام بخورید. مهم این است که به مقدار کافی غذای مناسب و سالم میل کنید.
• غذاهای سرشار از مواد مغذی را انتخاب کنید زیرا بدن شما نسبت به قبل به مواد مغذی بیشتری نیاز دارد.
• با متخصص تغذیه خود مشاوره کنید تا در طراحی برنامه غذایی به شما کمک کند. افراد متخصص افزایش میزان مواد مغذی خاصی را به شما توصیه کرده و مواد غذایی غیرمجاز را معرفی خواهند کرد.
• از امتحان کردن غذاهای جدید واهمه نداشته باشید. چیزهایی که قبلاً اصلاً دوست نداشتید ممکن است در طول درمان به نظرتان خوش‌مزه بیایند.
• در رژیم غذایی خود به میزان کافی از سبزیجات کاملاً شسته و ضدعفونی شده یا پخته استفاده کنید. در برخی از غذاها می‌توانید حبوبات را جایگزین گوشت کنید.
• سعی کنید حداقل 5 سهم در روز از میوه‌ها و سبزیجات از جمله مرکبات، سبزیجات سبز تیره و زرد تیره استفاده کنید. انواع میوه‌‌ها و سبزیجات (به ویژه انواع زرد، قرمز، نارنجی و بنفش) مواد غذایی عالی هستند که به تقویت سلامتی کمک شایانی می‌کنند.
• مصرف مواد غذایی دارای چربی زیاد به خصوص آنهایی که از منابع حیوانی هستند را محدود کنید. از شیر و لبنیات کم‌چرب استفاده کنید. با انتخاب روش‌های آشپزی کم‌چرب مثل آب پز کردن، بخارپز یا تنوری کردن و کباب کردن (با آتش غیرمستقیم) میزان چربی موجود در غذاهای خود را کاهش دهید. در صورتی که دچار کمبود وزن هستید می‌توانید چربی‌های مفید را پس از پخت غذا بر روی آن اضافه کنید.
• مصرف میزان مواد غذایی نمک‌دار شده، دودی و ترش را در رژیم غذایی‌تان کاهش دهید.
• از مصرف نوشیدنی‌های الکلی بپرهیزید.
• سعی کنید وزن‌تان را در حد وزن طبیعی و سالم نگه دارید، فعالیت بدنی داشته باشید و در فعالیت‌هایی که از آن‌ها لذت می‌برید شرکت کنید. داشتن فعالیت بدنی کافی نه تنها موجب افزایش اشتها شده و به حرکت روده‌ها کمک می‌کند بلکه موجب افزایش انرژی و روحیه شما نیز می‌شود.

اگرچه که متداول‌ترین روش همان خوردن غذا یا «تغذیه دهانی» است، اما بسته به شرایط بیمار، روش‌های دیگری برای رساندن مواد مغذی به بدن وجود دارد که تیم مراقبتی شما با همراهی پزشک معالج ازیکی از روش‌های زیر استفاده می‌کنند:

1. تغذیه از طریق لوله

اگر تأمین تغذیه کافی از طریق دهان ممکن نباشد، امکان دارد پزشک معالج، تغذیه‌رسانی از طریق لوله به دستگاه گوارش را برای حفظ تغذیه خوب یا حفظ وزن بدن افراد بی‌اشتها تجویز نماید. این نوع تغذیه را می‌توان در خانه و با کمک اعضای خانواده، دوستان یا پرستار انجام داد. وقتی تغذیه از طریق لوله شروع شود نیازهای غذایی‌تان برطرف شده و حال شما بهتر خواهد شد.

برای این منظور یک لوله باریک و قابل انعطاف از مسیر بینی وارد معده می‌شود. زمانی‌که لوله کار گذاشته شد، محلول‌های غذایی مایع به بیمار داده می‌شود. در صورت نیاز این محلول‌ها صددرصد از نیاز بیمار به انرژی، پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی را فراهم می‌کنند. افرادی که از لوله تغذیه‌رسان استفاده می‌کنند می‌توانند به غذا خوردن از طریق دهان نیز ادامه دهند چون این لوله بسیار باریک است و تداخلی با غذا خوردن ایجاد نمی‌کند. درچنین شرایطی بهتر است تلاش شود غذا خوردن از طریق دهان نیز میسر گردد به عنوان مثال، تغذیه از طریق لوله در شب و هنگام خواب انجام شود تا در طول روز بتوان از طریق دهان تغذیه داشت. بیشتر افراد در طی چند روز به این نوع تغذیه عادت می‌کنند اما برخی افراد به زمان بیشتری نیاز دارند. صحبت نمودن با کسی که این نوع راه تغذیه‌ای برای او برقرار شده است نیز می‌تواند برای بیمار مفید باشد.

در صورت نیاز به تغذیه از راه لوله به مدت طولانی، یک نوع از این لوله با جراحی مستقیماً درون معده (گاستروستومی) یا درون روده (ژژونوستومی) کار گذاشته می‌شود. این جراحی‌ها ممکن است به صورت سرپایی انجام شوند.

2. تغذیه وریدی

در برخی بیماران به دلائل مختلف امکان تغذیه از راه دهان و یا از راه لوله وجود ندارد. در این موارد، تغذیه به صورت وریدی انجام شده و محلول‌های مغذی خاص مستقیماً وارد رگ می‌شوند. این نوع درمان، تغذیه وریدی یا تغذیه پیراروده‌ای کامل (TPN) نامیده می‌شود. این نوع تغذیه‌رسانی با تجویز پزشک معالج معمولاً برای کسانی که جراحی دستگاه گوارش انجام داده‌اند، انسداد روده دارند یا دچار اسهال و استفراغ‌های شدید هستند و یا مشکلات ناشی از سرطان یا درمان‌های آن از غذاخوردن یا استفاده از لوله تغذیه جلوگیری به عمل می‌آورد، استفاده می‌شود. این روش نیز مانند تغذیه‌رسانی از طریق لوله با اجازه پزشک معالج و رعایت نکات خاص و در عدۀ محدودی از بیماران در خانه انجام پذیر است.

تمام روش‌های درمان سرطان مانند جراحی، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی، هورمون‌درمانی و درمانهای بیولوژیك (ایمونوتراپی)، بسیار قوی هستند. اگر چه این درمان‌ها سلول‌های سرطانی دارای رشد سریع را در بدن، هدف قرار می‌دهند اما سلول‌های سالم نیز آسیب می‌بینند. سلول‌های سالم كه رشد طبیعی دارند و به سرعت تقسیم می‌شوند مانند سلول‌های مخاط دهان، مسیر گوارش و مو، اغلب تحت تأثیر درمان‌های سرطان قرار می‌گیرند. درحقیقت آسیب به سلول‌های سالم است كه عوارض جانبی ناخوشایندی را ایجاد می‌کند و منجر به مشكلات تغذیه‌ای می‌شود.

عوارض جانبی درمان سرطان از بیماری به بیمار دیگر متفاوت است. بخشی از بدن كه درمان می‌شود، نوع، مدت و دوز درمان تعیین می‌کنند كه چه عوارض جانبی ایجاد خواهد شد. خبر خوب این است كه همه افراد تحت درمان، دچار عوارض جانبی نمی‌شوند و بیشتر عوارض جانبی، بعد از پایان درمان از بین می‌روند. همچنین عوارض جانبی می‌توانند به وسیله داروهای جدید به خوبی كنترل شوند. با پزشك خود درباره عوارض جانبی احتمالی درمان‌تان و آنچه كه می‌توان برای کاهش آنها انجام داد صحبت كنید. هنگامی كه در بیمارستان بستری هستید یا تحت درمان قرار دارید، با پزشك و متخصص تغذیه خود صحبت كنید. آنها می‌توانند به پرسش‌های‌تان پاسخ داده و پیشنهادهایی برای وعده‌های غذایی خاص، میان‌وعده‌ها، غذاها و هر مشكل مرتبط با غذا خوردن كه ممكن است داشته باشید بدهند. آنها همچنین می‌توانند درباره ترجیحات غذایی و عادات غذایی‌تان که با توجه به فرهنگ و نژاد گوناگون هستند به شما كمك كنند. اگر در طول درمان و بهبودی با مشکلی مواجه شدید با تیم مراقبت خود به راحتی صحبت كنید و از آنها کمک بگیرید. به خاطر داشته باشید توصیه‌های تغذیه‌ای سخت در طول درمان سرطان وجود ندارد. بعضی بیماران ممكن است در طول درمان از غذا خوردن لذت ببرند و اشتهای طبیعی‌شان را حفظ کنند، برخی دیگر ممكن است روزهایی را تجربه کنند كه اصلا میل به غذا خوردن نداشته باشند و حتی فكر کردن به غذا ممكن است برای آنها ناخوشایند باشد. به خاطر بسپارید: هنگامی که می‌توانید غذا بخورید، سعی كنید كه از وعده‌ها و میان‌وعده‌های غذایی که مقدار پروتئین و انرژی كافی دارند مصرف كنید. آنها به افزایش توان شما كمك کرده، از تجزیه و آسیب بافت‌های بدن پیشگیری نموده و به ترمیم بافت‌هایی که در طی درمان سرطان ممكن است آسیب ببیند کمک می‌کنند. بسیاری از افراد در هنگام صبح اشتهای بهتری دارند، از این حالت استفاده نموده و در این زمان بیشتر غذا بخورید. در چنین شرایطی بهتر است وعده غذایی اصلی‌تان را در ابتدای روز میل کنید و اگر علاقه به غذا خوردن ندارید از مایعات پر پروتئین مانند شیر، آبگوشت، سوپ رقیق، فرنی رقیق، آبمیوه طبیعی و دوغ مصرف کنید. اگر احساس و اشتهای خوبی ندارید و فقط می‌توانید از یك یا دو غذا استفاده کنید، مصرف همان مواد غذایی را تا زمانی‌که قادر به مصرف سایر غذاها باشید ادامه دهید. مایعات مغذی را برای دریافت انرژی و پروتئین بیشتر، امتحان كنید. در روزهایی كه اصلا نمی‌توانید غذا بخورید نگران نباشید. كارهایی را انجام دهید كه می‌توانند احساس بهتری به شما بدهند. به محض اینكه توانستید، شروع به غذا خوردن كنید و اگر این مشكل در عرض چند روز بهتر نشد پزشك خود را مطلع نمایید. سعی كنید در بین وعده‌های غذایی و نه به همراه آنها به مقدار کافی مایعات بنوشید، به ویژه در روزهایی كه غذا خوردن را دوست ندارید. آب برای عملكرد بدن آب مورد نیازش را در اختیار دارد. برای بیشتر بزرگسالان، نوشیدن 6 تا 8 مناسب بدن ضروری است. بنابراین دریافت كافی مایعات تضمین می‌کند كه لیوان مایع در روز مناسب است. سعی كنید در طی روز یك بطری آب همراه خود داشته باشید. این کار به شما کمک می‌کند تا به نوشیدن مایعات فراوان عادت کنید

برای اینکه بدانیم چگونه باید با عوارض درمان کنار بیاییم بهتر است ابتدا مراحل مختلف درمان را از هم جدا کنیم.

1. عوارض جراحی سرطان و تغذیه

نوع و مدت عوارض جانبی که پس از جراحی متحمل می‌شوید به قسمتی از بدن که تحت جراحی قرار گرفته و نیز سلامت عمومی بدن‌تان به برخی از عوارض بستگی دارد.

تغذیه خوب در دوره بهبودی پس از جراحی می‌تواند کمک کند تا شما احساس بهتری داشته باشید، قدرت و انرژی بدن‌تان را افزایش دهید، وزن و ذخیره مواد مغذی بدن را افزایش دهید، عوارض جانبی ناشی از درمان را بهتر تحمل کنید، خطر بروز عفونت را در خود کاهش دهید و سریع‌تر بهبود یابید.

روز و شب قبل از جراحی به شما اجازه خوردن و نوشیدن داده نمی‌شود. پس از جراحی چندین ساعت و یا گاهی یکی دو روز طول می‌کشد تا بتوانید به غذاخوردن عادی خود از مایعات و غذاهایی که راحت هضم می‌شوند استفاده کنید. در روزهایی که اشتهای‌تان خوب است تا می‌توانید از مواد غذایی مناسب میل کنید. سعی کنید به‌طور منظم غذا بخورید اما اگر عوارض جانبی، خوردن را برای‌تان دشوار می‌کند خود را مجبور به زیاد خوردن نکنید. همچنین، سعی کنید از غذاهای سبک‌تر و وعده‌های غذایی بیشتر استفاده کنید. از اعضای خانواده یا دوستان برای خرید مواد غذایی و آماده کردن غذاها کمک بگیرید و برای این کار خجالت نکشید زیرا آنها دوست دارند به شما کمک کنند. به خاطر داشته باشید که غذاها و نوشیدنی‌هایی که کم‌چرب هستند و هضم آنها ساده است بهتر از غذاهای چرب مثل غذاهای سرخ‌کردنی تحمل می‌شوند. با پیشرفت بهبودی‌تان، برای جلوگیری از کم آب شدن بدن حتما به میزان کافی مایعات مصرف کنید (حدود 8 لیوان مایعات در روز). در طول روز به میزان زیاد از آب، نوشیدنی‌ها و آبمیوه‌های طبیعی مختلف مصرف کنید. سعی کنید با کمک تیم مراقبتی خود خیلی زود به فعالیت روزمره‌تان برگردید. درصورت موافقت پزشک شروع یک برنامه ورزشی جدید نیز عالی است.

2. شیمی درمانی و تغذیه

در شیمی‌درمانی از داروهای بسیار قوی که به از بین بردن سلول‌های سرطانی کمک می‌کنند استفاده می‌شود. این داروها معمولا به صورت خوراکی یا وریدی مصرف می‌شوند. داروهای شیمی‌درمانی علاوه بر تخریب سلول‌های سرطانی می‌توانند موجب تخریب سلول‌های سالم هم بشوند. سلول‌هایی که معمولا آسیب می‌بینند شامل سلول‌های مغز استخوان، مو و سطح داخلی دستگاه گوارش از دهان تا راست روده یا مقعد هستند.

عوارض جانبی به نوع داروهای مورد استفاده در شیمی‌درمانی و نحوه استفاده آن‌ها بستگی دارد. در اینجا به عوارض جانبی متداول شیمی درمانی که می‌توانند بر توانایی غذاخوردن شما اثر منفی بگذارند اشاره می‌کنیم:

• بی‌اشتهایی
• تغییر عادات مزاجی
• تغییر حس چشایی و بویایی
• خستگی
• زخم یا التهاب دهان
• کاهش تعداد گلبول‌های سفید با احتمال بروز عفونت
• حالت تهوع و استفراغ
• تغییر وزن (افزایش یا کاهش وزن)

ممکن است تمامی این عوارض جانبی در بدن شما ایجاد نشود. در صورت بروز این عوارض باید حتماً با پزشک یا متخصص تغذیه یا پرستارتان در میان بگذارید. آن‌ها با توجه به نوع و شدت عارضه دارو، مراقبت‌های روزانه و تغییراتی در رژیم غذایی را برای کاهش عوارض جانبی مربوطه به شما توصیه خواهند کرد.

تغذیه خوب در هنگام شیمی‌درمانی به شما کمک می‌کند تا:

• احساس بهتری داشته باشید.
• قدرت بدنی و سطح انرژی بدنتان را افزایش دهید.
• وزن و ذخیره مواد مغذی بدن را افرایش دهید.
• عوارض جانبی ناشی از درمان را راحت‌تر تحمل کنید.
• خطر بروز عفونت را در خود کاهش دهید.
• سریع تر بهبود یابید.

برای بسیاری از افراد شیمی درمانی به صورت سرپایی انجام می‌گیرد و ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت به طول بی‌انجامد. از قبل برنامه‌ریزی کنید و در یک کیف یا کیسه عایق یا یخچال کوچک یک غذای سبک همراه داشته باشید. درصورت امکان از پرستار یا مسئول بخش بخواهید که غذای شما را درون یخچال نگه دارند. حتماً حدود 2 - 1 ساعت قبل از آغاز تزریق شیمی‌درمانی چیزی بخورید. برای اکثر افراد یک غذای سبک قبل از درمان خیلی خوب تحمل می‌شود.

ممکن است در طول تزریق شیمی‌درمانی خسته شوید. خستگی و کمبود انرژی امری متداول در شیمی‌درمانی است. حتماً از یک رژیم غذایی حاوی پروتئین (انواع گوشت، شیر، تخم مرغ، حبوبات، عدس و سایر بقولات) کافی برای ارتقای سطح انرژی‌تان استفاده کنید. توصیه‌های دیگر برای کاهش خستگی این است که فعالیت‌های‌تان را اولویت‌بندی نموده و مهم‌ترین آن‌ها را زمانی انجام دهید که بیشتر انرژی دارید، سعی کنید میزان استراحت و فعالیت متعادلی داشته باشید تا با خواب شب‌تان تداخلی ایجاد نکند.

اگر عوارض جانبی، غذاخوردن را برای‌تان دشوار می‌کند خیلی به خودتان سخت نگیرید. سعی کنید غذاهایی سبک اما در وعده‌های بیشتر میل کنید. از غذاهای چرب یا سرخ کرده کمتر استفاده کنید زیرا هضم آن‌ها دشوارتر است. در روزهایی که حال‌تان خوب است و اشتهای بهتری دارید سعی کنید بیشتر غذا بخورید. حتماً مقدار کافی (دست کم 8 لیوان) از آب و مایعات در طول روز استفاده کنید.

از دوستان یا اعضای خانواده‌تان برای خرید مواد غذایی یا آماده کردن غذاها کمک بگیرید و به هیچ وجه خجالت نکشید. برای راحتی بیشتر می‌توانید از بیرون غذا سفارش دهید یا غذایتان را در رستوران میل کنید به شرطی که رستورانی باشد که غذای با کیفیت و سالم ارائه دهد.

برخی از عوارض جانبی شیمی‌درمانی چند ساعت پس از دریافت درمان از بین می‌روند. اگر عوارض شما از بین نرفتند حتماً مسئله را با تیم پزشکی و مراقبتی خود در میان بگذارید. توجه و دقت به عوارض جانبی مربوط به تغذیه کمک می‌کند بتوانید وزن و سطح انرژی‌تان را بالا برده و احساس بهتری داشته باشید.

اگر تغدیه‌تان مشکل دارد و از یک رژیم غذایی مخصوص افراد دیابتی یا سایر بیماری‌های مزمن پیروی می‌کردید، با پزشک یا متخصص تغدیه‌تان در این رابطه گفتگو کنید تا به بهترین روش عادات تغذیه شما را برای کنار آمدن با شیمی‌درمانی تغییر دهند. پزشک یا پرستار خود را از عوارض جانبی خود مطلع کنید تا بتوانند داروهای مورد نیازتان را تجویز کنند. امروزه، داروهای بسیار مؤثری برای کنترل حالت تهوع و استفراغ و درمان اسهال وجود دارد.

مشاهده بیشتر در مورد تغذیه حین شیمی درمانی در اینستاگرام و آپارات

3. پرتودرمانی و تغذیه

در پرتودرمانی، روی قسمت‌هایی از بدن که مبتلا به سرطان هستند پرتو داده می‌شود تا سلول‌های آن ناحیه قادر به رشد و تکثیر نباشند. با اینکه همه سلول‌ها به وسیله پرتو آسیب می‌بینند اما بیشتر سلول‌های طبیعی دوباره بهبود می‌یابند. بیماران مبتلا به سرطان براساس تجویز پزشک معالج، معمولا به مدت 2 تا 9 هفته، 5 روز در هفته تحت پرتودرمانی قرار می‌گیرند.

تغذیه خوب در زمان پرتودرمانی به شما کمک می‌کند تا:

• احساس بهتری داشته باشید.
• قدرت بدنی و سطح انرژی خود را افزایش دهید.
• وزن و ذخیره مواد مغذی بدن را افرایش دهید.
• عوارض جانبی ناشی از درمان را راحت‌تر تحمل کنید.
• خطر بروز عفونت را در خود کاهش دهید.
• سریع‌تر بهبود یابید.

هنگامی‌که برای پرتودرمانی مراجعه می‌کنید، مواد غذایی که نیاز به یخچال ندارند مثل میوه‌های خام (کاملا شسته و ضدعفونی شده) یا پخته، ژلاتین، پودینگ، پنیر یا کره بادام زمینی و بیسکویت و غلات (پخته یا بوداده) را دم دست نگه دارید. علاوه بر این موارد زیر را به خاطر داشته باشید:

• سعی کنید حداقل 60 دقیقه قبل از شروع پرتودرمانی مقداری خوراکی بخورید و با معده خالی درمان را انجام ندهید.
• اگر مسیرتان تا محل درمان دور است، همراه خود میان وعده یا مکمل‌های غذایی داشته باشید و در مسیر بخورید.
• اگر غذاها به نظرتان طعم خوبی ندارند یا موجب اسهال می‌شوند سعی کنید حجم کمتری از آن‌ها را در وعده‌های بیشتر میل کنید. حتماً از مقدار کافی آب و مایعات استفاده کنید.
• از دوستان و اعضای خانواده بخواهید که در خرید و آماده کردن غذا به شما کمک کنند.
• انتظار نداشته باشید که عوارض جانبی شما مثل بیمار دیگری که پرتودرمانی در ناحیه دیگری از بدن برای او انجام می‌شود، باشد. حتی کسانی که درمان یکسان انجام می‌دهند نیز ممکن است عوارض گوناگونی داشته باشند.
• به جای سه وعده غذایی حجیم، سعی کنید غذاهای سبک‌تر را در وعده‌های بیشتر صرف کنید. اگر در ساعات خاصی از روز اشتهای‌تان بهتر است سعی کنید حجیم‌ترین غذا را در آن وعده صرف کنید.
• مکمل‌های غذایی آماده (مانند محصولات انشور، کلشیک، نوتریکامپ، انترامیل و ...) نیز می‌توانند در طی این زمان برای‌تان مفید باشند.
• سایر بیماران می‌توانند منبع اطلاعاتی و حامیان بسیار خوبی برای شما باشند، با آن‌ها آشنا شوید تا برای‌تان از تجربه‌های خود بگویند. از تجربیات آن‌ها استفاده کنید اما به خاطر داشته باشید که لزوما همه چیزهایی که آن‌ها می‌خورند برای شما مفید نیست.

اگر تغدیه‌تان مشکل دارد و از یک رژیم غذایی مخصوص افراد دیابتی یا سایر بیماری‌های مزمن پیروی می‌کردید، با پزشک یا متخصص تغدیه‌تان

در این رابطه گفتگو کنید تا به بهترین روش عادات تغذیه شما را برای بهتر کنار آمدن با درمان تغییر دهند. حتماً پزشک یا پرستارتان را از عوارض جانبی خود مطلع کنید تا بتوانند داروهای مورد نیاز شما را تجویز کنند. به عنوان مثال، داروهای بسیار مؤثری برای کنترل تهوع و استفراغ و درمان اسهال وجود دارد.

4. هورمون تراپی و تغذیه

هورمون‌ها مواد شیمیایی هستند که توسط غدد موجود در بدن آزاد شده و در خون جریان می‌یابند. نقش آنها کنترل و تنظیم اعمال بدن است. هورمون‌ها رشد و پیشرفت برخی از انواع سرطان مثل سرطان پستان و پروستات را تحت تأثیر قرار می‌دهند. بسته به شرایط بیمار ممکن است پزشک تصمیم بگیرد که بیمار را تحت هورمون‌درمانی قرار دهد. بدین منظور داروهایی برای بیمار تجویز می‌شود که با تولید هورمون و یا عمل آن تداخل ایجاد می‌کنند. در برخی موارد نیز ممکن است غدد تولیدکننده هورمون با جراحی برداشته شوند.

برخی هورمون‌درمانی‌ها می‌توانند منجر به احتباس آب، افزایش اشتها و یا افزایش وزن شوند. برخی دیگر ممکن است موجب ایجاد حالت تهوع و خستگی شوند. با یک فرد متخصص در رابطه با عوارض جانبی که ممکن است در نتیجه هورمون‌درمانی برای شما پیش بیاید صحبت کنید. برای سازگاری با عوارض جانبی هورمون‌درمانی دانستن این نکات مفید است:

• برای کاهش احتباس آب، نمک کمتری هنگام غذا پختن به غذا اضافه کنید و نمک را سر سفره حذف کنید. بهتر است با متخصص تغذیه خود مشاوره کنید.
• برای جلوگیری از افزایش وزن، میزان انرژی دریافتی خود را کنترل کنید. بهتر است با متخصص تغذیه خود مشاوره کنید.
• برای تحمل عوارض جانبی، داروهای تجویزی را مطابق دستور پزشک مصرف کنید.
• با پزشک خود در مورد مصرف مکمل کلسیم برای پیشگیری از پوکی استخوان طی هورمون درمانی صحبت کنید.
• با پزشک و متخصص تغذیه خود صحبت کنید تا در صورت عدم وجود منع مصرف به منظور کم کردن علائم گُرگرفتگی از فرآورده‌های حاوی سویا، فیتواستروژن‌ها و ایزوفلاون‌ها استفاده کنید.
• به خاطر داشته باشید عوارض هورمون‌درمانی موقتی هستند و تنها در طی درمان ایجاد می‌شوند.
• داروهایی که برای تحمل عوارض جانبی مصرف می‌شوند نیز ممکن است باعث احساس خستگی شوند.
• استرس، افسردگی و یا کم‌خوابی در طی درمان ممکن است باعث خستگی شود.

1. بی‌اشتهایی

داشتن یک برنامه غذایی منظم و سالم هنگام درمان سرطان بسیار مهم است. بدن شما برای ترمیم سلول‌های سالم صدمه دیده احتیاج به مقدار زیادی کالری و پروتئین دارد. لذا خوردن مواد غذایی حاوی کالری و پروتئین زیاد مانند گوشت قرمز و سفید و ماهی، تخم‌مرغ، پنیر، شیر پُرچرب و انواع غلات و حبوبات ضروری است. طی درمان ممکن است اشتهای‌تان به غذا را از دست بدهید. حتی با اینکه می‌دانید که تغذیه خوب، اهمیت زیادی دارد، ممکن است خیلی روزها اشتها نداشته باشید. رعایت یک برنامه غذایی منظم در بیمارانی که دچار بی‌اشتهایی و یا تهوع هستند مشکل است. این دسته از بیماران می‌توانند با افزودن مواد غذایی سرشار از کالری و پروتئین به غذای روزانه خود (مثل کره، روغن زیتون و یا شیر پُرچربی)، بدون نیاز به افزایش حجم غذای مصرفی، میزان کالری و پروتئین آن را بالا ببرند.

رعایت نکات زیر می‌تواند در رفع بی‌اشتهایی کمک کننده باشد:

• جانشین‌های غذایی مایع یا پودری مانند «صبحانه آماده» را در زمان‌هایی كه خوردن غذا برای‌تان سخت است امتحان كنید.
• وعده‌های غذایی كوچك و با تعداد بیشتر را در طول روز نسبت به وعده‌های غذایی بزرگ و با تعداد كمتر امتحان كنید. با این روش، بیشتر غذا خوردن، آسان‌تر است و زیاد احساس پُری نمی‌کنید. هر یک تا دو ساعت یک‌بار، از غذایی سبک یا تنقلات میل کنید.
• میان وعده‌ها را در دسترس قرار دهید به طوری که بتوانید هر وقت دوست داشتید چیزی بخورید. پنیر و كراكرها، كلوچه‌ها، بستنی، كره بادام زمینی، میوه، پودینگ، شیربرنج، فرنی و پوره‌ها موارد خوبی هستند. وقتی بیرون می روید، میان وعده‌های قابل حمل مانند كراكرهای كره بادام زمینی یا جعبه‌های كوچك كشمش و آجیل را همراه داشته باشید.
• اگر دوست ندارید غذاهای جامد بخورید، نوشیدنی‌ها را در طول روز امتحان كنید. آبمیوه، سوپ و سایر مایعاتی شبیه آن‌ها می‌تواند انرژی و مواد مغذی مهمی را به بدن‌تان برسانند. نوشیدنی‌های تهیه شده از شیر، پروتئین را نیز برایتان فراهم می‌کنند.
• اگر توانستید مقداری غذا قبل از خواب میل کنید. غذای دریافتی در این وعده بر میزان اشتهای شما در وعده بعدی اثر نخواهد گذاشت.
• گاهی تغییر شكل یك غذا، آن را اشتهاآورتر می‌کند و به بهتر خوردن آن كمك می‌کند. برای مثال، اگر خوردن میوه تازه و كامل مشكل است، مخلوط میوه با شیر، ماست و بستنی را امتحان كنید (مانند مخلوط شیر موز).
• غذاهای نرم‌تر، سرد یا منجمد مانند ماست، مخلوط‌های شیر یا قطعات کوچک یخ طعم‌دار را امتحان كنید.
• هنگامی که احساس خوبی دارید غذای بیشتری میل كنید. بسیاری از بیماران، صبح، وقتی به خوبی استراحت كرده‌اند اشتهای بیشتری دارند.
• در هنگام غذا خوردن، فقط مقدار كمی مایعات بنوشید زیرا نوشیدن مایعات به همراه غذا ممكن است موجب ایجاد احساس پُری معده و سیری زودرس شود. اگر می‌خواهید مایعات بیشتری بنوشید آن‌ها را 30 تا 60 دقیقه قبل یا بعد از غذا بنوشید. بهتر است بخش اعظم نوشیدنی‌های مصرفی خود را بین وعده‌های غذایی بنوشید مگر اینکه برای کمک به بلعیدن غذا یا برطرف کردن خشکی دهان به نوشیدن نیاز داشته باشید.
• در زمان مصرف وعده‌های غذایی، محیط خود را تا حد امكان آرام و خوشایند كنید. آماده کردن غذا یا وعده‌های غذایی به شكلی جذاب نیز می‌تواند به شما كمك كنند.
• ورزش سبک منظم ممكن است به افزایش اشتهای شما كمك كند. از پزشك خود بپرسید كه چه انتخاب‌هایی برای‌تان وجود دارد.
• با استفاده از ظروف زیبا، پخش کردن موسیقی مورد علاقه‌تان، تماشای تلویزیون یا ملاقات دوستان، غذا خوردن را برای خود لذت بخش کنید.
• تنقلات پُرانرژی و پُرپروتئین مثل تخم مرغ آب پز، کره بادام زمینی، پنیر، بستنی، مکمل‌های غذایی، پودینگ، آجیل، تُن ماهی یا مرغ را در دسترس داشته باشید.
• نکات مربوط به اضافه کردن انرژی و پروتئین به غذاها را مطالعه کنید و در غذاها و تنقلات مصرفی خود از این نکات استفاده کنید.
• در هر زمان از روز که دوست داشتید از مواد غذایی مورد علاقه‌تان استفاده کنید.
• درمورد داروهای مربوط به برطرف کردن یبوست، تهوع، درد یا سایر عوارض جانبی خود با پزشک معالج مشورت نمایید چرا که بهبود این عوارض، اشتهای شما را بهتر می‌کنند.

2. كاهش وزن

بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان در طول درمان دچار كاهش وزن می‌شوند. بخشی از این حالت به علت اثرات خود بیماری سرطان بر بدن است. عوارض ناشی از درمان یا نگرانی‌های احساسی نیز می‌توانند موجب كاهش اشتها و دریافت كمتر از مقدار معمول غذا و در نتیجه کاهش وزن شوند.

استفاده از انواع مواد غذایی پُرانرژی و پُرپروتئین می‌تواند برای حل مشكل كاهش وزن به شما کمک کنند. دستورهای غذایی وجود دارند كه به

شما نشان می‌دهد چگونه مقدار انرژی و پروتئین غذاهای معمول را افزایش دهید، برخی از آن‌ها عبارتند از شیر پُرپروتئین، میلک‌شیک و میان‌وعده کره بادام‌زمینی.

برای افزایش مقدار پروتئین غذاها می‌توانید مقدار كمی شیر، شیرخشك آماده، پنیر، انواع گوشت و حبوبات را به املت، سوپ، غلات، سس‌ها و آب‌گوشت‌ها اضافه كنید. برای افزایش مقدار چربی غذاها می‌توانید مقداری روغن سالم و انواع مغزها و دانه‌ها را به غذای خود اضافه کنید.

3. افزایش وزن

وزن بعضی از بیماران در طول درمان تغییری نمی‌کند و حتی ممكن است افزایش وزن نیز داشته باشند. این امر، به ویژه برای بیماران مبتلا به سرطان پستان، پروستات و تخمدان كه داروهای خاص را مصرف می‌کنند و در حال هورمون‌درمانی یا شیمی‌درمانی هستند رخ می‌دهد. نكته مهم این است كه اگر در طول درمان دچار افزایش وزن شدید، رژیم غذایی برای كاهش وزن نگیرید در عوض، با پزشك خود در این باره صحبت كنید تا به علت احتمالی این تغییر پی ببرید. گاهی اوقات افزایش وزن به علت مصرف برخی از داروهای ضدسرطان است كه می‌تواند موجب احتباس بیش از حد مایع در بدنتان شود. این شرایط، ادم یا ورم نامیده می‌شود. این افزایش وزن، ناشی از تجمع آب اضافه در بدن است. در چنین شرایطی پزشك‌تان از شما می‌خواهد كه برای دریافت راهكارهایی جهت محدودیت مقدار نمك رژیم غذایی به متخصص تغذیه مراجعه كنید. پزشك‌تان ممكن است بخواهد یك داروی دیورتیك یا ادرارآور نیز تجویز كند. دیورتیك، دارویی است كه موجب می‌شود آب اضافی از بدن‌تان دفع گردد.

علت افزایش وزن در بیماران مبتلا به سرطان پستان ممكن است متفاوت باشد. بیش از نیمی از آن‌ها ممكن است در طول درمان واقعاً افزایش وزن پیدا كنند تا كاهش وزن، به همین علت، بسیاری از توصیه‌ها برای بیماران مبتلا به سرطان پستان به یك رژیم كم چرب و نسبتاً كم‌انرژی تأكید دارند كه مشابه رژیمی است كه به بیماران پس از اتمام درمان توصیه می شود.

افزایش وزن ممكن است ناشی از افزایش اشتها و مصرف غذا و دریافت انرژی بیش از حد نیز باشد. در این مورد، اگر بخواهید جلوی افزایش وزن را بگیرید، در این بخش نكاتی وجود دارد كه می‌تواند به شما کمک كند. با متخصص تغذیه خود برای کسب راهنمایی بیشتر صحبت كنید:

• تأكید بر مصرف میوه‌ها، سبزیجات، نان‌ها و غلات سبوس‌دار و حبوبات
• انتخاب گوشت‌های كم‌چرب (جدا نمودن چربی از گوشت‌ها و گرفتن پوست مرغ)
• محصولات لبنی كم‌چرب (شیر 1% چربی یا بدون چربی، ماست كم چرب)
• كاهش افزودن كره، مایونز، شیرین‌کننده‌ها و ... به مواد غذایی
• انتخاب روش‌های پخت كم‌چرب و كم‌انرژی (آب‌پز‌كردن، بخارپز كردن، كباب كردن)
• محدودیت مصرف تنقلات پُرانرژی
• پرهیز از مصرف میان‌وعده‌های پُرانرژی بین وعده‌های اصلی
• افزایش میزان ورزش و فعالیت بدنی ‌(درحد تحمل)
• انجام فعالیت‌هایی برای کاهش استرس

4. زخم دهان یا گلو

زخم‌های دهان، لثه‌های حساس و زخم گلو یا مری اغلب به علت پرتودرمانی، شیمی‌درمانی یا عفونت ایجاد می‌شوند. اگر دچار زخم دهان یا لثه‌ها شدید، به پزشك خود مراجعه كنید تا مطئمن شوید كه زخم، ناشی از عوارض درمان است و نه یك مشكل دندانی. پزشك می‌تواند دارویی به شما بدهد كه درد دهان و گلو را كنترل كند. دندان‌پزشك‌تان نیز می‌تواند نكاتی را برای مراقبت از دهان به شما بگوید.

غذاهای خاصی، دهان حساس را تحریك و جویدن و بلع را مشكل می‌کنند. با انتخاب دقیق غذاهایی كه می‌خورید و با مراقبت خوب دهان، دندان و لثه‌هایتان، معمولاً می‌توانید خوردن غذا را آسان‌تر كنید. در اینجا پیشنهاداتی وجود دارد كه در این زمینه به شما كمك می‌کنند:

• غذاهای نرم را كه به آسانی جویده و بلعیده می‌شوند امتحان كنید مانند: مخلوط‌های شیری (Milk Shakes)، موز، سس سیب و سایر میوه های نرم، نكتارهای هلو، گلابی و زردآلو، هندوانه، پنیر Cottage (نوعی پنیر دلمه شده)، ماست، پوره سیب زمینی، ماكارونی، فرنی، شیربرنج، پودینگ‌ها و ژله، املت، سوپ جو یا سایر غلات پخته، پوره سبزیجات مانند هویج و نخودفرنگی، پوره گوشت‌ها
• از مصرف غذاها یا مایعاتی كه ممکن است دهان‌تان را تحریك كنند پرهیز كنید شامل: انواع پرتقال، گریپ فروت، لیموها یا سایر مركبات یا آب آن‌ها، سس یا آب گوجه‌فرنگی، غذاهای ادویه‌دار یا شور، غذاهای حاوی سرکه و ادویه‌ها مانند: فلفل، کاری، میخک، سس تند و جوز، میوه‌ها، سبزیجات خام، گرانولا (مخلوط غلات و كنجد و میوه‌های شیرین و عسل)، نان تست، كراكرها یا سایر غذاهای سفت و خشك و زبر، دهان‌شویه‌های تجاری دارای الكل، نوشیدنی‌های گازدار
• غذاها را بپزید تا نرم و لطیف شوند.
• غذاها را به قطعات كوچك ببرید.
• از مخلوط‌كن برای تهیه پوره‌ها استفاده كنید.
• غذا را با روغن، كره، مارگارین، آب‌ گوشت رقیق یا سس مخلوط كنید تا بلعیدن آن آسان‌تر شود.
• برای نوشیدن مایعات از نی استفاده كنید.
• از قاشق‌های كوچك‌تر از قاشق‌های معمولی استفاده كنید مانند قاشق بچه‌ها.
• غذاها را به صورت خنك یا در حد درجه دمای اتاق میل كنید. غذاهای داغ می‌توانند دهان و گلوی حساس را تحریك كنند.
• آب گوشت ولرم یا كمی نمك‌دار، می‌تواند درد گلو را تسكین دهد.
• مكیدن تکه‌های یخ را امتحان كنید.
• اگر بلعیدن، سخت است، خم كردن سر به جلو یا عقب می‌تواند كمك كند.
• اگر دندان یا لثه‌های‌تان آسیب دیده‌اند، دندان‌پزشك‌تان می‌تواند محصول خاصی را برای تمیز كردن دندان‌های‌تان توصیه كند.
• دهان‌تان را مرتب با آب بشوید تا غذا و باکتری‌ها را از دهان‌تان خارج كنید و روند بهبودی تسریع شود.
• از پزشك خود درباره لوسیون‌ها و اسپر‌ی‌های بی‌حس‌کننده‌ای كه می‌توانند دهان و گلویتان را در مدت غذا خوردن بی‌حس كنند سئوال كنید.

5. درد یا سوزش دهان یا گلو

شستشوی مرتب دهان با محلول آب نمک و جوش شیرین (یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین به همراه یک قاشق چای‌خوری نمک و یک لیتر آب) به جلوگیری از عفونت کمک کرده و زخم یا سوزش دهان و گلو را بهبود می‌بخشد.

• از مصرف الکل، کافئین و دخانیات پرهیز کنید.
• غذاهایی که در آن‌ها از گیاهانی مثل ریحان و آویشن استفاده شده است ممکن است درد را تشدید کنند.
• غذاهای نرم و خامه‌دار مثل سوپ خامه‌دار، پنیر خامه‌ای، پوره سیب‌زمینی، ماست، تخم‌مرغ، پودینگ، فرنی، غلات پخته، بستنی، آب گوشت و عصاره آن، شیر و مخلوط شیر و مکمل‌های غذایی بخورید.
• موادغذایی که خشک یا جامد هستند را با آب مخلوط کنید تا بلعیدن آن‌ها راحت‌تر باشد.

6. خشکی دهان یا غلیظ شدن بزاق

شیمی‌درمانی و پرتودرمانی در نواحی سر و گردن می‌توانند با آسیب به غدد بزاقی جریان بزاق را كاهش دهند و موجب خشكی دهان یا غلیظ شدن بزاق شوند. خشکی دهان می‌تواند شدید یا خفیف باشد و موجب افزایش احتمال عفونت یا ایجاد حفره در دندان‌ها شود.

وقتی این عارضه رخ می‌دهد، بلع و جویدن غذاها سخت‌تر می‌شود. خشكی دهان می‌تواند طعم غذاها را نیز تغییر دهد. کشیدن سیگار یا مصرف نوشیدنی‌های الکلی موجب وخیم‌تر شدن خشکی می‌شود. بعضی از توصیه‌هایی كه برای بهبود زخم دهان و گلو بیان شد می‌توانند در این مورد نیز كمك كنند. پیشنهادات زیر نیز به شما در مورد خشكی دهان كمك می‌کنند:

• هر چند دقیقه، یك جرعه (مقدار كمی) آب بنوشید. این کار به بلع و صحبت كردن راحت‌تر شما كمك می‌كند. یك بطری آب همراه خود داشته باشید. مصرف آب به رقیق کردن بزاق کمک می‌کند.
• برای نوشیدن از نی استفاده کنید.
• غذاها یا نوشیدنی‌های ترش و شیرین مانند لیموناد را امتحان كنید، این غذاها می‌توانند به ترشح بیشتر بزاق دهان كمك كنند (اگر زخم دهان یا گلو دارید از این مواد غذایی مصرف نكنید زیرا غذاهای شیرین یا ترش، آن را بدتر می‌کند).
• برای تحریک ترشح بزاق، آبنبات ترش سفت بدون قند بمکید یا از آدامس بدون قند و تکه‌های کوچک یخ طعم‌دار استفاده كنید. این مواد می‌توانند به افزایش بزاق كمك كنند.
• از غذاهای نرم و پوره شده كه بلعشان آسان‌تر است استفاده كنید.
• لب‌هایتان را با لوسیون‌های مخصوص، مرطوب نگه دارید.
• غذاها را با سس‌ها، آب گوشت‌ها، چاشنی‌ها یا سس‌های مخصوص سالاد، ماست یا خامه مرطوب نگه دارید تا بلع آن‌ها آسان‌تر شود.
• اگر مشكل خشكی دهان‌تان شدید است، از پزشك یا دندانپزشك خود درباره محصولاتی كه پوشاننده، محافظت‌كننده و مرطوب‌كننده دهان و گلو هستند سئوال کنید. این محصولات، گاهی «بزاق مصنوعی» نامیده می‌شوند.
• کشیدن سیگار یا مصرف نوشیدنی‌های الکلی موجب وخیم‌تر شدن خشکی می‌شود. از مصرف دهان شویه‌های آماده، نوشیدنی‌های الکلی یا اسیدی (ترش) و دخانیات خودداری کنید.
• مصرف نوشیدنی‌های کافئینه مثل قهوه، چای، نوشابه و شکلات را محدود کنید.
• از غذاهای نرم و آبکی که سرد شده یا در حد دمای اتاق هستند استفاده کنید. از میوه‌ها و سبزیجات مخلوط شده و مرغ و ماهی که نرم پخته شده‌اند استفاده کنید.
• از خوردن غذاهایی که به سقف دهان می‌چسبند خودداری کنید.
• دهان‌تان را تمیز نگه دارید. از یک مسواک نرم استفاده کنید. قبل و بعد از غذاخوردن دهان‌تان را با آب ساده یا یک دهان‌شویه ملایم (که با یک قاشق چای‌خوری نمک به همراه یک قاشق چای‌خوری جوش‌شیرین و یک لیتر آب درست شده است) بشویید و مرتباً از نخ دندان (به آرامی) استفاده کنید. مسواک کردن زبان هم خیلی خوب است.
• برای مرطوب کردن هوای خانه به خصوص در شب از دستگاه بخور استفاده کنید (برای جلوگیری از رشد باکتری و قارچ حتماً دستگاه بخور را تمیز نگه دارید).
• درصورت برداشته شدن غدد بزاقی به وسیله جراحی یا آسیب دیدن آن‌ها به علت پرتودرمانی، جایگزین‌های بزاق می‌توانند مفید واقع شوند. این محصولات دهان‌تان را مرطوب نگه می‌دارند. مصرف مکمل‌های غذایی نیز می‌تواند در این دوران مفید باشد.

7. مشکلات دندان و لثه

سرطان و درمان آن می‌تواند موجب پوسیدگی دندان و سایر مشكلات دندان و لثه‌ها شوند. برای مثال، پرتودرمانی دهان همان‌طور که اشاره شد می‌تواند بر غدد بزاقی اثر كرده، دهان‌تان را خشك نموده و خطر پوسیدگی دندانی را افزایش دهد. تغییر عادات غذایی نیز ممكن است بر این مشكلات بیافزاید. بهتر است پزشك و دندانپزشك‌تان با همكاری نزدیك، هرگونه مشكل دندانی شما را قبل از شروع درمان معالجه كنند. اگر به طور دائم از مواد غذایی مصرف می‌کنید، بیشتر به مسواك زدن دندان‌های‌تان نیاز دارید. مسواك زدن پس از هر وعده غذایی یا میان‌وعده، ایده خوبی است.

در اینجا نكات دیگری برای پیشگیری از مشكلات دندانی بیان می‌شود:

• پزشك خود را از تمام مشكلات دندانی خود مطلع كنید.
• به طور مرتب توسط دندانپزشك ویزیت شوید. بیمارانی كه تحت درمانی هستند كه بر قسمت دهان اثر می‌کند (برای مثال پرتودرمانی سر و گردن) ممكن است نیاز به مراجعه بیشتر به دندانپزشك داشته باشند.
• از یك مسواك نرم استفاده كنید. اگر لثه‌های‌تان خیلی حساسند، از پزشك، پرستار یا دندانپزشك خود بخواهید كه نوع خاصی از مسواك یا خمیردندان را معرفی كنند.
• وقتی لثه‌ها و دهانتان زخم هستند دهان‌تان را با آب گرم بشویید.
• اگر غذاهای شیرین یا غذاهایی كه به دندان‌های‌تان می‌چسبند را می‌خورید، دهان‌تان را پس از مصرف آن‌ها بشوید یا مسواك كنید تا قند (شیرینی، شكر) به دندان‌های‌تان صدمه نزند، یا از محصولات بدون قند استفاده كنید. (سوربیتول، یك جایگزین قند است كه در بسیاری از غذاهای بدون قند وجود دارد. این ماده می‌تواند موجب اسهال در بسیاری از افراد شود. اگر اسهال مشكل شما است، برچسب مواد غذایی بدون قند را قبل از خرید چك كنید و مصرف آن‌ها را محدود كنید).

8. تغییر حس چشایی و بویایی

حس چشایی یا بویایی شما ممكن است در طول بیماری یا درمان‌تان تغییر كند. این تغییرات می‌تواند بر اشتهای شما اثر بگذارد. برخی غذاها، به ویژه گوشت یا سایر غذاهای پُرپروتئین، می‌توانند طعم تلخ یا فلزی داشته باشند. مزه بسیاری از غذاها كمتر حس می‌شود. شیمی درمانی، پرتودرمانی یا خود سرطان ممكن است این مشكلات را ایجاد كنند. مشكلات دندانی نیز می‌توانند طعم غذاها را تغییر دهند.

برای بهتر کردن مزه غذاها، سعی کنید با آب گرفتن دهان‌تان و مسواک زدن، آن را همیشه تمیز نگه دارید. اگر غذاها به نظرتان تلخ مزه هستند یا مزه آهن (فلز) می‌دهند: سعی کنید از ظروف پلاستیکی یا شیشه‌ای استفاده کنید. از قرص نعناع یا آدامس نعنایی استفاده کنید. به جای میوه‌ها و سبزیجات کنسروی سعی کنید از انواع تازه آنها استفاده کنید. از مواد غذایی یا ادویه‌جات ترش‌مزه مثل مرکبات، لیموناد، سرکه یا ترشیجات کمتر استفاده کنید. سعی کنید از پیاز، سیر، فلفل قرمز، ریحان، پونه کوهی، رزماری، ترخون، سس باربکیو، خردل، سس کچاپ یا نعناع برای مزه‌دار کردن غذاها استفاده کنید. با افزودن شیرین‌کننده بیش‌تر، شوری غذاها را از بین ببرید. مزه شیرین را با لیموترش و نمک و مزه تلخ را با اضافه کردن شیرین‌کننده بیشتر متعادل کنید.

برای کمک به تقویت مزه غذاها، قبل از غذاخوردن دهان‌تان را با دهان‌شویه جوش‌شیرین بشویید (برای این منظور یک قاشق چای‌خوری نمک را با یک قاشق چای‌خوری جوش‌شیرین و یک لیتر آب مخلوط کنید). دهان‌تان را تمیز نگه دارید و دندان‌هایتان را مسواک کنید تا طعم بهتری از غذاها را حس کنید. میوه‌هایی مثل طالبی، انگور، پرتقال و هندوانه را منجمد کرده و مصرف کنید. از سبزیجات تازه استفاده کنید چون نسبت به انواع کنسروی و منجمد شده آن طعم بهتری دارند. برای نرم‌تر کردن گوشت سعی کنید آن را در ماست یا آبلیمو بخوابانید. میوه‌های تازه را با بستنی یا ماست مخلوط کرده و نوشیدنی‌های دلپذیر درست کنید. برای کاهش رایحه غذاها روی نوشیدنی‌ها درپوش بگذارید یا آنها را با نی میل کنید. موادغذایی را انتخاب کنید که نیازی به پخت نداشته باشند. از غذا خوردن در اتاق‌هایی که شلوغ و گرم هستند خودداری کنید.

9. تهوع

تهوع با یا بدون استفراغ، عارضه جانبی رایج در جراحی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و درمان‌های بیولوژیك است. خود بیماری، سایر شرایط غیرمرتبط با بیماری یا درمان نیز ممكن است موجب تهوع شود. بعضی افراد، تهوع یا استفراغ را دقیقا پس از درمان تجربه می‌کنند و برخی آن را تا دو یا سه روز پس از درمان ندارند. بسیاری از افراد هرگز تهوع را تجربه نمی‌کنند. برای كسانی كه دچار تهوع می‌شوند، این حالت اغلب پس از اتمام درمان برطرف می‌شود.

همچنین، داروهای جدیدی وجود دارند كه می‌توانند به‌طور مؤثر این عارضه جانبی را كنترل كنند. این داروها، ضدتهوع‌ها (Emetics-Anti) نامیده می‌شوند كه اغلب در آغاز دوره شیمی‌درمانی برای پیش‌گیری از تهوع تجویز می‌شوند. تهوع به هر علتی كه باشد، می‌تواند مانع از دریافت مواد غذایی كافی و مواد مغذی مورد نیاز شما شود. توصیه‌های زیر می‌توانند در این زمینه به شما كمك كنند:

• از پزشك خود درباره داروهای ضدتهوع كه می‌توانند به كنترل تهوع و استفراغ شما كمك كنند سئوال كنید.
• غذاهایی را كه هضم راحت‌تری دارند امتحان كنید مانند: نان تست (برشته)، كراكرها و چوب‌شور، ماست، آبمیوه‌های ترش و شیرین، بستنی میوه‌ای، لیموناد، سیب‌زمینی آب‌پز، برنج، ماكارونی، مرغ پوست كنده آب‌پز یا كبابی (سرخ نشود)، كمپوت هلو یا سایر میوه‌ها و سبزیجات نرم یا پخته، مایعات صاف شده، تکه‌های یخ ساده یا طع‌مدار، نوشیدنی‌های گازدار (مخلوط آب گازدار با آبمیوه طبیعی)، آبمیوه طبیعی، سوپ ساده
• از مصرف غذاهای چرب، روغنی یا سرخ شده، غذاهای خیلی شیرین، مانند آبنبات، كلوچه، شیرینی خشك، بیسكویت یا كیك، غذاهای ادویه‌دار یا داغ، غذاهای خیلی بودار پرهیز كنید.
• سعی کنید لقمه‌های كوچك بردارید و آن‌ها را به آرامی بجوید. قبل از اینكه گرسنه شوید غذا بخورید، زیرا گرسنگی می‌تواند احساس تهوع شدیدتری ایجاد كند. به جای 3 وعده حجیم در روز، از 6 تا 8 وعده غذای سبک استفاده کنید.
• اگر تهوع موجب می‌شود كه غذاهای خاصی را مصرف نکنید، از غذاهایی كه آسان‌تر آماده می‌شوند بیشتر استفاده كنید.
• از غذا خوردن در اتاقی كه هوا در آن جریان ندارد، خفه و دلگیر است، خیلی گرم است یا بوهای ناشی از پخت غذا در آن وجود دارد كه ممكن است برایتان آزاردهنده باشد بپرهیزید.
• مایعات كمتری با وعده‌های اصلی غذایی بنوشید. نوشیدن مایعات می‌تواند موجب احساس پُری معده و نفخ شود.
• غذاها و مایعات را در حد دمای اتاق یا خنك‌تر مصرف كنید.
• در طول روز مایعات را به آرامی یا جرعه‌جرعه و به مقدار كم بنوشید. یك نی می‌تواند به شما در این كار كمك كند.
• هنگامی كه حالت تهوع دارید، خود را مجبور به خوردن غذاهای مطلوب‌تان نكنید، زیرا ممكن است منجر به تنفر دائمی نسبت به آن غذاها شود.
• پس از غذا خوردن استراحت كنید. بهتر است حدود یك ساعت پس از غذا بنشینید و استراحت كنید (در حالت نشسته استراحت كنید).
• اگر در هنگام صبح دچار حالت تهوع می‌شوید، مصرف نان تُست، غلات خشك یا كراكرها را قبل از بلند شدن از رختخواب امتحان كنید.
• لباس‌های گشاد بپوشید.
• اگر حالت تهوع در طول پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی رخ می‌دهد، 1 تا 2 ساعت قبل از درمان، چیزی نخورید.
• توجه كنید كه حالت تهوع شما چه زمانی و به چه علتی ایجاد می‌شود: غذاهای خاص یا محیط و یا وقایع خاص (می‌توانید هر عامل را در جدولی یادداشت نموده و سپس بررسی کنید). در صورت امکان، عاملی که موجب حالت تهوع می‌شود را تغییر دهید. این مسائل را با پزشك یا پرستار خود در میان بگذارید.
• قبل و بعد از غذا خوردن دهان‌تان را با مقداری از محلول حاوی یک قاشق چای‌خوری جوش‌شیرین، یک قاشق چای‌خوری نمک و یک لیتر آب شستشو دهید.
• اگر دهان‌تان بدمزه است، از آبنبات ترش یا قرص نعناع استفاده کنید.

10. استفراغ

استفراغ ممكن است به دنبال حالت تهوع ایجاد شود و ممكن است به وسیله درمان، بوی غذا، گاز روده، یا حركت اتفاق بیفتد. در بعضی افراد، شرایط و محیط‌های خاصی مانند بیمارستان ممکن است موجب استفراغ شود. برخی بیماران درست پس از درمان دچار استفراغ می‌شوند، در حالی كه عده‌ای تا چند روز بعد از درمان هم به این حالت دچار نمی‌شوند.

اگر استفراغ شدید بود یا برای بیش از یك یا دو روز طول كشید با پزشك‌تان تماس بگیرید. او برای كنترل تهوع و استفراغ داروی ضدتهوع به شما می‌دهد.

خیلی اوقات اگر بتوانید تهوع را كنترل كنید می‌توانید از استفراغ پیشگیری كنید. ورزش‌های ریلكسیشن (آرامش‌بخش) یا مدیتیشن می‌توانند به شما كمك كنند. این ورزش‌ها معمولاً شامل تنفس ریتمیك عمیق و تمركز هستند و تقریباً می‌توانند هرجایی انجام شوند. در صورت بروز استفراغ، پیشنهادات زیر می‌تواند به پیشگیری از عوارض بیشتر كمك كنند:

• تا زمانی که حالت استفراغ كنترل نشده، چیزی نخورید و نیاشامید.
• هنگامی كه حالت استفراغ شما تحت كنترل قرار گرفت، مقادیر كم مایعات صاف مانند آب یا آب گوشت را امتحان كنید. با یك قاشق چای‌خوری هر 10 دقیقه شروع كنید، به تدریج مقدار آن را به یك قاشق غذاخوری هر 20 دقیقه افزایش دهید. سرانجام 2 قاشق غذاخوری را هر 30 دقیقه امتحان كنید.
• هنگامی كه قادر به تحمل مایعات صاف بودید، رژیم مایعات كامل یا یك رژیم نرم را شروع كنید. به مصرف مقادیر كم ادامه دهید تا وقتی كه قادر به تحمل مقادیر بیشتر باشید. اگر حالت تهوع و استفراغ نداشتید و حال‌تان خوب بود، رژیم غذایی معمول خود را از سر بگیرید. اگر در هضم شیر مشكل دارید، از شیر استفاده نکنید. از متخصص تغذیه خود درباره رژیم غذایی نرم و حساسیت به لاکتوز سئوال كنید.
• برای جلوگیری از کم آب شدن بدن مکرراً از مایعاتی مثل سوپ، آب و آبمیوه استفاده کنید.

11. اسهال

اسهال ممكن است علل گوناگونی داشته باشد كه شامل شیمی‌درمانی، پرتودرمانی به ناحیه شكم، عفونت، حساسیت‌های غذایی و آشفتگی روحی و احساسی هستند. با پزشك خود برای یافتن علت اسهال مشورت كنید تا درمان موفق انجام گیرد.

در هنگام اسهال، غذا به سرعت از روده عبور می‌کند و بنابراین بدن شانسی برای جذب مقادیر كافی ویتامین، مواد معدنی و آب ندارد. این حالت، ممكن است دهیدراسیون (كاهش آب بدن) ایجاد كند كه بدین معناست كه بدن آب كافی برای عملكرد بهینه ندارد. اسهال طولانی مدت یا شدید می‌تواند مشكلاتی ایجاد كند بنابراین اگر اسهال شدید بود یا برای بیش از دو روز پشت سرهم طول كشید با پزشك خود تماس بگیرید.

اگر اسهال کنترل نشود موجب کاهش وزن، کم آب شدن بدن، بی‌اشتهایی و ضعف می‌شود. اگر دچار اسهال هستید، از خوردن مواد غذایی پُرفیبر که باعث بدتر شدن اوضاع می‌شود خودداری کنید. این مواد غذایی شامل میوه‌ها و سبزیجات خام، آجیل و خشکبار هستند. همچنین باید از مصرف غذاهای پرچرب مثل غذاهای سرخ شده پرهیز کنید چون موجب تشدید اسهال می‌شوند. علاوه بر این، از خوردن نوشیدنی‌های گازدار نیز خودداری کنید. در طول روز به میزان کافی مایعات بنوشید و زمانی که اسهال‌تان متوقف شد، به تدریج شروع به خوردن غذاهای فیبردار کنید.

در اینجا توصیه‌هایی برای مقابله با اسهال بیان می‌شود:

• مقدار زیادی مایعات بنوشید تا آنچه را كه از طریق اسهال از دست رفته جبران كنید.
• از وعده‌های كوچك غذایی سبک و کم‌حجم با تعداد بیشتر در طول روز به جای سه وعده اصلی حجیم استفاده كنید.
• از غذاها و مایعاتی كه دارای سدیم و پتاسیم هستند بیشتر میل كنید. سدیم و پتاسیم، دو ماده معدنی مهم هستند كه به عملكرد مناسب بدن كمك می‌کنند. این مواد معدنی اغلب در طی اسهال از بدن دفع می‌شوند. آب گوشت و سوپ از مایعات پُر سدیم هستند. غذاهای پُر پتاسیم كه موجب اسهال نیز نمی‌شوند شامل موز، هلو و نكتار زردآلو و سیب‌زمینی پخته یا پوره شده می‌باشند.
• این غذاها را امتحان كنید: ماست، پنیر Cottage، برنج، ماكارونی، رشته فرنگی، سیب‌زمینی، نشاسته، آرد نرم گندم، تخم‌مرغ (پخته شود تا حدی كه سفیده سفت شود، سرخ شده نباشد)، كره بادام زمینی نرم، نان سفید، میوه‌های پخته (كمپوت شده) و پوست گرفته به‌ویژه سیب و سبزیجات كاملاً پخته مرغ یا بوقلمون بدون پوست، گوشت لخم گاو یا ماهی آب‌پز یا كبابی (سرخ نشده باشد)
• از مصرف این موارد پرهیز كنید: غذاهای سرخ شده یا چرب زیرا ممکن است اسهال شما را بدتر كنند. سبزیجات خام و میوه‌های پوست نگرفته، سبزیجات پُرفیبر مانند بروكلی، ذرت، لوبیاها، كلم، نخودفرنگی و گل گلم.
• از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های خیلی گرم یا خیلی سرد پرهیز كنید. مایعات را در حد دمای محیط بنوشید.
• مصرف غذاها و نوشیدنی‌های حاوی كافئین مانند قهوه، برخی نوشیدنی‌های گازدار و شكلات را محدود كنید.
• اگر به صورت ناگهانی و كوتاه مدت دچار اسهال شده‌اید، چیزی نخورید اما مایعات صاف را از چند ساعت بعد شروع كنید. به این ترتیب روده شما استراحت می‌کند و مایعات مهمی را كه در طی اسهال از دست رفته‌اند جایگزین می‌نماید. پزشك یا پرستار خود را از این مشكلات مطلع كنید.
• در مصرف شیر و محصولات شیر دقت كنید. لاكتوز موجود در آن‌ها اسهال را بدتر می‌کند. اكثر افراد، می‌توانند مقادیر كم شیر (حدود نیم تا یک لیوان) یا محصولات لبنی را تحمل كنند. مصرف ماست اشکالی ندارد.
• در طول روز به میزان کافی از مایعات بدون گاز شفاف استفاده کنید. مایعات را با دمایی در حد دمای اتاق بنوشید چون قابل تحمل‌تر از مایعات خیلی سرد یا گرم هستند.
• از خوردن غذاهای چرب، سرخ شده، ادویه‌دار و بسیار شیرین خودداری کنید.
• از نوشیدن مایعات و خوردن غذاهایی که موجب ایجاد گاز معده می‌شوند مثل نوشابه‌های گازدار، برخی سبزیجات و آدامس خودداری کنید.
• بعد از هربار دفع، حداقل یک فنجان مایعات مثل آب و نوشیدنی‌های پُرانرژی میل کنید.
• از جویدن آدامس‌های بدون قند و خوردن آبنبات‌هایی که با الکل-قندها (مانند: سوربیتول، مانیتول، زایلیتول) درست شده‌اند خودداری کنید.
• اگر اسهال ادامه یافت یا مدفوع‌تان بویی غیرطبیعی داشت حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

12. عدم تحمل لاکتوز

عدم تحمل لاكتوز بدین معناست كه بدن نمی‌تواند قند شیر یعنی لاكتوز را هضم یا جذب كند. شیر یا سایر محصولات لبنی (مانند پنیر و بستنی) و غذایی كه به آن‌ها شیر افزوده می‌شود (مانند پودینگ) ممكن است حاوی لاكتوز باشند.

عدم تحمل لاكتوز ممكن است پس از درمان با برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها، پرتودرمانی به معده یا هر نوع درمانی كه بر مسیر گوارشی اثر می‌کند رخ دهد. بخشی از روده شما كه لاكتوز را هضم می‌کند ممكن است نتواند در طول درمان به درستی كار كند. در بعضی افراد علائم عدم تحمل لاكتوز (تولید گاز، انقباضات شکمی، اسهال) چند هفته یا چند ماه پس از اتمام درمان یا هنگامی كه روده‌ها بهبود یافتند از بین می‌رود. برای دیگران ممكن است نیاز به یك تغییر دائمی در عادات غذایی باشد. در چنین مواردی مصرف شیرهای بدون لاکتوز ، دوغ و ماست می‌تواند مفید باشند.

اگر شما چنین مشكلی دارید، با متخصص تغذیه خود مشورت كنید تا نكات خاص را درباره چگونگی دریافت یك رژیم غذایی كم‌لاكتوز به شما بگوید.

13. یبوست

داروهای ضد درد (مسکّن)، تغییر در عادات غذایی و فعالیت فیزیکی کم می‌توانند موجب کمتر کار کردن شکم و سخت‌تر شدن مدفوع شوند (حالت یبوست). اگر دچار یبوست هستید یعنی کمتر از 3 بار در هفته دفع دارید، سعی کنید از مواد غذایی پُرفیبر که موجب تحریک حرکت روده‌ها می‌شود استفاده کنید. علاوه بر این، به اندازه کافی در طول روز آب بنوشید، در ساعات مقرر غذا بخورید و فعالیت فیزیکی خود را هم افزایش دهید. نکات زیر به بهبود یبوست کمک می‌کنند:

• سعی کنید هر روز حدود یک ساعت مقرر غذا بخورید.
• روزانه 8 تا 10 لیوان مایعات بنوشید. آب، آب آلو، آبمیوه‌های گرم، چای و لیموناد گرم را امتحان کنید.
• اگر مستعد یبوست هستید، سعی کنید برای کارکردن شکم یک برنامه منظم داشته باشید که می‌تواند شامل استفاده از داروهای حاوی فیبر پسیلیوم باشد. از ملین‌ها فقط تحت تجویز پزشک استفاده کنید. اگر به مدت سه روز یا بیشتر شکم‌تان کار نکرد حتماً پزشک خود را در جریان بگذارید.
• برای کم کردن میزان هوایی که طی غذا خوردن می‌بلعید سعی کنید حین غذا خوردن صحبت نکنید، بدون نی آب بخورید و از جویدن آدامس و مصرف نوشیدنی‌های گازدار خودداری کنید.
• درصورت موافقت پزشکتان از غذاهای پُرفیبر مثل نان و غلات پَرَک شده، دانه‌های کامل (سبوس‌دار)، میوه‌ها و سبزیجات (خام و پخته با پوست)، بو داده و خشکبار استفاده کنید. برای جلوگیری از نفخ و گاز معده این مواد غذایی را به تدریج به رژیم خود اضافه کنید.
• صبحانه‌ای بخورید که شامل یک نوشیدنی داغ و غذاهای پُرفیبر باشد.
• اگر به پروتئین، انرژی یا فیبر بیشتری نیاز دارید، برای یک مکمل غذایی پُرپروتئین، پُرانرژی و پُرفیبر با پزشک یا متخصص تغذیه خود مشورت کنید.
• در صورت موافقت پزشک معالج، تا حد امکان فعالیت فیزیکی خود را بیشتر کنید.

14. سایر عوامل مؤثر در ایجاد گاز معده

جویدن آدامس، استفاده از نی هنگام نوشیدن، یبوست، کمبود مایعات، جویدن با دهان باز، مصرف بیش از حد غذاهای فیبردار و کمبود فعالیت فیزیکی از عوامل موثر در ایجاد گاز معده می‌باشند.

15. اشکال در بلعیدن غذا

سرطان و درمان‌های آن گاهی موجب ایجاد مشکلاتی در بلعیدن می‌شوند. اگر شما هم در بلعیدن غذاها مشکل دارید سعی کنید از غذاهای نرم و آبکی استفاده کنید. اگر نمی‌توانید برای برآوردن نیازهای غذایی روزانه خود به اندازه کافی غذا بخورید، از مایعات پُرانرژی و پُرپروتئین استفاده کنید.

پزشکتان می‌تواند شما را به متخصص گفتاردرمانی معرفی کند. متخصص گفتاردرمانی می‌تواند به شما آموزش دهد که چگونه راحت‌تر غذاها را قورت دهید و طی خوردن یا آشامیدن، میزان سرفه یا احساس خفگی را کاهش دهید. در اینجا توصیه‌هایی برای کمک به بهبود بلع ارائه می‌شود:

• برای هرگونه تکنیک غذاخوردن دستورالعمل‌های متخصص گفتاردرمانی را رعایت کنید.
• در روز 6 تا 8 لیوان مایعات بنوشید و برای راحت‌تر کردن بلع آشامیدنی‌ها آن‌ها را غلیظ‌تر کنید (مایعات غلیظ معمولاً راحت‌تر از مایعات رقیق قورت داده می‌شوند).
• اگر هنگام غذا خوردن سرفه یا احساس خفگی می‌کنید با پزشک خود در میان بگذارید. اگر دچار تب شُدید فوراً با پزشک‌تان تماس بگیرید.
• غذاهای سبک اما در وعده‌های بیشتر میل کنید.
• اگر نمی‌توانید نیازهای غذایی خود را از طریق غذا خوردن برآورده کنید، از مکمل‌های غذایی مایع استفاده کنید.
• غذاهای‌تان را در مخلوط کن خرد و نرم کنید.
• از محصولات غلیظ‌کننده می‌توانید برای غلیظ نمودن مواد غذایی استفاده کنید.

اگر برایتان مایعات رقیق توصیه شده است می‌توانید انواع زیر را انتخاب کنید: چای، آبمیوه‌های طبیعی، مکمل‌های غذایی مایع، بستنی یخی، سوپ یا آش رقیق و شیر.

اگر برایتان مایعات غلیظ توصیه شده است می‌توانید از انواع زیر را انتخاب کنید: آب‌دوغ، میلک‌شیک، شیک ماست، بستنی.

16. دردناک شدن دهان

سعی کنید غذای نرم و آبدار استفاده کنید. غذا را با افزودن موادی مثل ماست و یا آب گوشت، نرم کنید. از مصرف مواد خوراکی دارای مزه قوی (تند، ترش، دارای ادویه)، مواد غذائی خشک مانند بیسکوئیت و غذاهای داغ پرهیز کنید.

17. ضعف سیستم ایمنی

سرطان و درمان‌های آن با آسیب رساندن به سلول‌های خونی که از ما دربرابر بیماری‌ها و میکروب‌ها محافظت می‌کنند، سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند. به همین علت بدن بیماران مبتلا به سرطان مانند بدن افراد سالم قادر به مقابله با عفونت‌ها، مواد خارجی و بیماری‌ها نخواهد بود.

در طول درمان سرطان گاهی سیستم ایمنی بدن‌تان به‌طور کامل قادر به محافظت از شما نخواهد بود. بنابراین توصیه می‌شود تا وقتی سیستم ایمنی بدن شما کاملاً ترمیم نشده است مراقب باشید تا دچار عفونت نشوید. به عنوان مثال ممکن است لازم شود از خوردن بعضی غذاها که ممکن است مقدار زیادی باکتری در خود داشته باشند خودداری کنید.

توصیه های غذایی و بهداشتی برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند:

توصیه‌های غذایی زیر برای بیمارانی تنظیم شده است که عملکرد ایمنی بدنشان تحت تأثیر شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی ضعیف شده است. این توصیه‌ها برای بیمارانی که تحت پیوند مغزاستخوان قرار گرفته‌اند و سیستم ایمنی بدن‌شان فوق‌العاده ضعیف شده است کاربرد بیشتری دارد.

هدف این توصیه‌های غذایی، پرهیز از مصرف مواد غذایی است که احتمال دارد حاوی مواد آلوده و عفونت‌زا باشند. احتمالاً لازم نیست که در کل طول درمان این توصیه‌ها را رعایت کنید، برای اطلاع بیشتر با پزشک‌تان مشورت کنید.

موادغذایی که باید از مصرف آن‌ها پرهیز شود:

• ماهی دودی خام
• گوشت، ماهی، مرغ و تخم‌مرغ نپخته، خام یا نیم‌پز
• شیر و لبنیات غیر پاستوریزه
• پنیرهای حاوی فلفل قرمز یا سایر سبزیجات نپخته
• چاشنی‌های سالاد که حاوی پنیرهای کهنه و تخم‌مرغ خام باشد
• سبزیجات و میوه‌های خام و نشسته
• آبمیوه‌های کارخانه‌ای غیر پاستوریزه و آبمیوه‌های طبیعی تهیه شده در بیرون از منزل
• عسل غیرپاستوریزه
• محصولاتی که تاریخ انقضای آن‌ها گذشته باشد
• مکمل‌های گیاهی و غذایی غیر استاندارد
• سالاد رستوران‌ها و اغذیه فروشی‌ها
• شیرینی‌جاتی که خارج از یخچال نگه داشته شده باشد
• آجیل خام و باز

نکات ایمنی موادغذایی

وقتی سیستم ایمنی بدن‌تان ضعیف باشد باید بسیار مراقب خرید موادغذایی، آماده کردن غذاها و غذا خوردن بیرون از منزل باشید. رعایت راهکارهای ایمنی مواد غذایی باعث کاهش خطر قرارگیری در معرض باکتری‌ها، قارچ‌ها و سایر عوامل عفونی می‌شود.

نکات مربوط به تهیه موادغذایی:

• قبل و بعد از آماده کردن غذا و غذا خوردن دست‌های‌تان را با آب و صابون بشویید.
• غذاها را در دمای کمتر از 5/4 درجه سانتی‌گراد نگهداری کنید.
• غذاهای گرم را گرم (بالاتر از 60 درجه سانتی‌گراد) و غذاهای سرد را سرد (کمتر از 5/4 درجه سانتی‌گراد) نگهداری کنید.
• یخ گوشت، مرغ و ماهی را در یک بشقاب در مایکروفر یا یخچال باز کنید. به هیچ وجه این کار را در دمای اتاق انجام ندهید.
• موادغذایی که یخ آن‌ها آب شده را فوراً استفاده کنید و از فریز کردن دوباره آن خودداری کنید.
• موادغذایی فاسدشدنی را پس از مصرف در یخچال نگهداری کنید. غذاهایی که در آن از تخم‌مرغ، خامه و سس مایونز استفاده شده است نباید بیشتر از یک ساعت بیرون از یخچال نگهداری شوند.
• قبل از استفاده از میوه‌ها و سبزیجات آن‌ها را کاملاً شستشو داده و ضدعفونی کنید. درصورت عدم اطمینان از شستشوی مناسب بهتر است پوست آن ها گرفته شود.
• برگ‌های سبزیجات برگ‌دار را تک تک زیر آب به خوبی شستشو داده و سپس ضد عفونی کنید.
• سالادها و سایر غذاهای بسته‌بندی شده را باید حتماً دوباره شستشو دهید.
• از خوردن جوانه‌های گیاهی خام خودداری کنید.
• از خوردن میوه‌ها و سبزیجاتی که به نظر خراب شده‌اند یا کپک ‌زده‌اند خودداری کنید.
• از خریدن میوه‌ها و سبزیجاتی که در مغازه بریده شده‌اند (مثل هندوانه یا کاهو و کلم) خودداری کنید. این مسئله مخصوصاً برای مواد غذایی که پخته نخواهند شد صدق می‌کند.
• کنسروها را قبل از باز کردن به خوبی با آب و صابون شستشو دهید.
• هنگام آشپزی برای چشیدن و هم زدن غذاها از قاشق‌ها و ملاقه‌های مختلف استفاده کنید. برای چشیدن از همان قاشقی که برای هم زدن استفاده کرده بودید استفاده نکنید.
• تخم‌مرغ‌ها را تا جایی بپزید که سفیده آن خوب سفت شود و زرده آن نیز سفت باشد.
• تخم‌مرغ‌هایی که پوسته آن‌ها شکسته شده را دور بریزید.
• از سوسیس و كالباس مصرف نكنید.

18. خستگی

برای درمان مناسب خستگی دانستن علت آن بسیار مهم است. مراقبین تیم درمانی می‌توانند به شما کمک کنند تا علت خستگی‌تان مشخص شود تا به بهترین شکل با آن سازگاری حاصل کنید. برخی از راه‌های کاهش خستگی عبارتند از تعدیل برنامه غذایی، کاهش استرس و افزایش فعالیت فیزیکی.

تغذیه کافی و مناسب داشته باشید.

خستگی ممکن است در نتیجه تغذیه ناکافی ایجاد شود. بنابراین با دریافت مواد مغذی مورد نیازتان می‌توانید این حالت را رفع کنید. برای تأمین نیازهای غذایی خود (که به واسطه بیماری و درمان آن افزایش یافته است) با متخصص تغذیه خود مشورت کنید. بخش مهم برنامه غذایی شما مبارزه با خستگی از طریق دریافت انرژی و پروتئین کافی است.

اهداف مهم زیر را به خاطر داشته باشید:

به مقدار کافی انرژی دریافت کنید: اگر وزن‌تان در طی درمان ثابت است تقریبا به ازاء هر کیلو از وزن بدن به 30 کیلوکالری انرژی نیاز دارید. در صورتیکه کاهش وزن دارید 500 کالری دیگر به کالری دریافتی روزانه خود اضافه کنید. ولی توجه داشته باشید که این میزان، یک رقم متوسط است و بسته به شرایط فرد ممکن است تغییر کند. متخصص تغذیه می‌تواند میزان انرژی مورد نیاز را برای شما محاسبه کند.

به مقدار کافی پروتئین مصرف کنید: پروتئین در ترمیم و دوباره‌سازی بافت‌ها نقش دارد. مصرف منابع پروتئین حیوانی مثل شیر و گوشت به تأمین پروتئین مورد نیازتان کمک می‌کند (شیر حاوی یک گرم پروتئین در هر 30 گرم مایع است و گوشت، مرغ و ماهی حاوی 7 گرم پروئتین در هر 30 گرم هستند). راهنمای مناسب برای دریافت پروتئین این است که حداقل یک گرم پروتئین به ازاء هر کیلوگرم از وزنتان مصرف کنید.

ویتامین‌ها و مواد معدنی را به اندازه کافی دریافت کنید: دریافت مواد معدنی از منابع غذایی به جای استفاده از مکمل‌ها بسیار مناسب‌تر است، اما اگر به خاطر عوارض جانبی و مشکلاتی نظیر اختلالات گوارشی مشکلاتی در مصرف مواد غذایی دارید از یک مکمل مولتی ویتامین/ مینرال مناسب (که صددرصد مقادیر توصیه شده بسیاری از ویتامین‌ها و مواد معدنی را تأمین می‌کند) استفاده کنید. برخی ویتامین‌ها ممکن است با شیمی‌درمانی تداخل داشته باشند. قبل از مصرف هرگونه ویتامین حتماً با پزشک‌تان مشورت کنید.

به مقدار کافی آب بنوشید: نوشیدن حدود 8 لیوان مایعات در روز به شما کمک می‌کند تا آب مورد نیاز بدن‌تان را تأمین کنید. اگر دچار استفراغ و اسهال هستید، به میزان آب بیشتری نیاز دارید. آب، آبمیوه‌های طبیعی، شیر و آب گوشت انتخاب‌های مناسبی هستند. قهوه و نوشیدنی‌های کافئینه باعث دفع آب از بدن می‌شوند بنابراین از نوشیدن قهوه، سودا و انواع چای بپرهیزید.

با یک متخصص تغذیه مشاوره کنید: متخصص تغذیه می‌تواند در تشخیص کفایت دریافت مواد غذایی به شما کمک کند تا بدانید چه مواد مغذی را به میزان کافی و کدام ماده مغذی را به میزان کم دریافت می‌کنید. او برنامه غذایی‌تان را به طور متعادل تنظیم خواهد کرد و این کار باعث کاهش احساس خستگی می‌شود. همچنین متخصص تغذیه به شما کمک می‌کند تا خود را با عوارض جانبی ناشی از درمان که باعث می‌شوند کمتر غذا بخورید تطبیق داده و در نتیجه وزن خود را در محدوده مطلوب نگه داشته و دچار کاهش وزن نشوید.

از دیگران کمک بخواهید: در صورتی که به قدری خسته هستید که نمی‌توانید غذا بخورید از دوستان و یا اعضاء خانواده‌تان بخواهید تا به شما کمک کنند.

چگونگی تهیه و مصرف غذا زمانی‌که بسیار خسته هستید:

خوردن غذاهای مغذی، ورزش کردن و استراحت کردن می‌توانند بخشی از برنامه شما برای مقابله با خستگی باشند. سعی کنید الگوی خستگی‌تان را یاد بگیرید و به محدودیت‌های بدن خود توجه کنید. ممکن است مجبور شوید برنامه عادی روزانه خود را تعدیل کرده و برخی از وظایف خود را انجام ندهید تا بتوانید بهتر از خود مراقبت کنید. رعایت توصیه‌های زیر به منظور داشتن یک روز پُرانرژی به جای یک روز کم‌انرژی مؤثر است:

• باقیماندۀ غذایی را که نخورده‌اید در یک ظرف دربسته در یخچال نگه دارید تا هر زمان که احساس گرسنگی کردید بتوانید به سرعت آن را گرم کرده و مصرف کنید.
• وعده اصلی غذایی‌تان را زمانی مصرف کنید که انرژی و اشتهای کافی دارید. اگر شب خسته هستید و تمایل به غذا خوردن ندارید در وعده صبحانه و ناهار مقدار بیشتری غذا میل کنید.
• به جای استفاده از وعده‌های حجیم، در طول روز چند نوبت از میان‌وعده‌های سبک ولی مغذی استفاده کنید.
• در صورتی‌که گرسنه نیستید به جای وعده غذایی از یک نوشیدنی تغذیه‌ای استفاده کنید.
• از سبزی‌های خرد شده، شسته و بسته‌بندی شده و یا غذاهای فریز شده و کنسروی برای آماده کردن غذا استفاده کنید.
• در آماده کردن غذا اجازه دهید خانواده و دوستان‌تان به شما کمک کنند.
• سعی کنید بعد از استراحت غذا بخورید. ممکن است اشتهای شما در این زمان بیشتر باشد.
• برخی اوقات از رستوران‌های معتبر غذا تهیه کنید.
• زمانی‌که می‌توانید غذا بپزید، به مقدار زیادی غذا تهیه کرده و در فریزر نگهداری کنید.

آلودگی را منتقل نکنید

• برای بریدن مواد غذایی مختلف از چاقوهای تمیز استفاده کنید.
• در یخچال، گوشت خام را از غذاهای آماده جدا نگه دارید.
• در موقع کباب کردن همیشه از بشقاب‌های تمیز برای گوشت کباب شده استفاده کنید و گوشت را کاملاً کباب کنید تا کاملاً مغزپخت شود.

غذاها را به اندازه کافی بپزید

• می‌توانید برای تشخیص پخته شدن، گرماسنج مخصوص را وسط ضخیم‌ترین قسمت غذا (مثلاً گوشت) بگذارید. برای آزمایش صحت گرماسنج آن‌را داخل آب جوش قرار دهید. باید 100 درجه سانتی‌گراد را نشان دهد.
• گوشت را تا جایی بپزید که دیگر صورتی رنگ نبوده و آب آن گرفته شود. بهترین راه برای اطمینان یافتن از پخته شدن کامل گوشت استفاده از گرماسنج است. داخل گوشت باید تا 72 درجه سانتی‌گراد و داخل مرغ تا 82 درجه سانتی‌گراد پخته شود.
• گوشت‌ها را تا جایی گرم کنید که بخار از آن بلند شود (72 درجه سانتی‌گراد).
• از خوردن تخم‌مرغ خام یا تخم‌مرغی که فقط مقدار کمی پخته شده خودداری کنید.
• از خوردن غذاهایی که حاوی تخم‌مرغ نپخته یا نیم‌پز است مثل خمیر خام شیرینی، خمیر کیک و برخی سُس‌ها خودداری کنید.

ایمنی آب

• آب شُرب منازل اگر از ذخیره آب شهری یا چاه شهری باشد ایمن است.
• وقتی سیستم ایمنی بدن‌تان ضعیف است، آب چاه برای نوشیدن مناسب نیست مگر اینکه روزانه آزمایش شود تا مطمئن شوید حاوی هیچ میکروب (کولیفرم یا کریپتوسپوریدیوم) نیست.
• اگر آب منزل شما از آب شُرب شهری نیست، از آب جوشانده، آب مقطر یا آب معدنی استفاده کنید.
• اگر آب کلرزده نباشد، اکثر ابزارهای فیلتر آب نمی‌توانند ایمنی آن را تضمین کنند.

پخت و پز با مایکروفر

• اگر سینی مایکروفر چرخان نیست، هر یک ربع یک بار یک یا دو بار حین پخت سینی آن را بچرخانید. این کار باعث می شود همه قسمت‌های غذا گرم شده و باکتری باقی نماند.
• برای گرم کردن غذاها از درپوش استفاده کنید.

خرید خواروبار

موقع خرید به برچسب تاریخ تولید و انقضای اجناس نگاه کنید. سعی کنید تازه‌ترین محصولات را انتخاب کنید.

• تاریخ بسته‌بندی گوشت، مرغ، ماهی و غذاهای دریایی را چک کنید. از خرید محصولاتی که تاریخ آن‌ها گذشته است خودداری کنید.
• از خریدن کنسروهایی که ظرف آن‌ها آسیب دیده، متورم شده، زنگ زده و عمیقاً تورفته خودداری کنید. دقت کنید که کنسروها و مواد غذایی بسته‌بندی به خوبی مهر و موم شده باشد.
• میوه‌ها و سبزیجاتی را برای خرید انتخاب کنید که خراب نشده و ظاهرشان آسیب ندیده باشد.
• از خرید اغذیه حاضری خودداری کنید. از خریدن شیرینی‌ها و دسرهای حاوی خامه و کاستارد که در یخچال نگهداری نشده خودداری کنید.
• از امتحان کردن غذاهای مخصوص تِست خودداری کنید.
• تخم‌مرغ‌هایی که شکسته یا در یخچال نگهداری نشده را خریداری نکنید.
• مخصوصاً در فصل تابستان سعی کنید مواد غذایی فریزشده خریداری کنید.
• خواروبار و مواد غذایی را در یخچال نگهداری کرده و هیچ‌گاه مواد غذایی را در هوای گرم در اتومبیل نگه ندارید.

نظافت شخصی

• قبل و بعد از هر مرحله در آماده‌سازی غذا، دست‌های‌تان را با آب گرم و صابون بشویید.
• قبل و بعد از استفاده از توالت، دست زدن به زباله‌ها یا حیوانات خانگی دست‌های‌تان را با آب و صابون بشویید.
• دست‌های‌تان را با حوله کاغذی یا حوله پارچه‌ای که هر روز تعویض می‌شود خشک کنید.

تخته‌های کار و تجهیزات آشپزخانه

برای بریدن گوشت خام و مرغ باید از تخته‌های پلاستیکی یا شیشه‌ای استفاده شود. تخته‌های چوبی هم اگر فقط برای گوشت خام و مرغ استفاده شوند، خوب هستند. برای سایر مواد غذایی از تخته‌های جداگانه استفاده کنید.

• بعد از هر بار استفاده، تخته‌ها را با آب گرم و صابون بشویید. با محلولی که یک به 10 مایع سفیدکننده و آب دارد، تخته‌ها را ضدعفونی کنید. این کار باید هربار که تخته برای بریدن گوشت و مرغ استفاده می‌شود انجام گیرد. تخته‌هایی که برای مواد غذایی دیگر استفاده می‌شود را یک بار در هفته ضدعفونی کنید. اجازه دهید محلول دو دقیقه روی تخته باقی بماند و بعد آب بکشید و آن را خشک کنید.
• از تخته‌هایی که روی آن‌ها ترک یا شیار عمیق افتاده استفاده نکنید.
• تجهیزات آشپزخانه را خوب تمیز کنید. سینی مایکروفر، تُستر، دربازکن‌ها و مخلوط کن را خوب تمیز کنید تا باقیمانده مواد غذایی در آن‌ها نماند. موقع شستن پارچ مخلوط‌کن، تیغه‌های آن را در آورده و خوب تمیز کنید. برای ضدعفونی کردن آن‌ها می‌توانید از محلول ضدعفونی که یک به 10 مایع سفیدکننده و آب دارد، استفاده کنید.
• سطوح آشپزخانه را از ذرات مواد غذایی پاک کنید. به طور مرتب با یک محلول ضدعفونی آن‌ها را تمیز کنید.

قسمت سینک ظرفشویی

• برای شستشوی دست‌ها باید صابون در دسترس باشد.
• برای خشک کردن دست‌ها حوله‌های کاغذی در دسترس باشد.
• حوله مخصوص دست و حوله‌های مخصوص ظروف را هر روز تعویض کنید.
• حداقل هفته‌ای یک بار اسفنج شستشو را عوض کنید.
• دستمال‌ها و حوله‌های مخصوص ظروف و اسفنج‌ها را در یک محلول ضدعفونی که یک به 10 مایع سفیدکننده و آب دارد 5 دقیقه خوابانده و بعد بشویید.
• موادغذایی را جایی خارج از سینک ظرفشویی بگذارید. از گذاشتن موادشیمیایی و شوینده‌ها در کنار مواد غذایی خودداری کنید.
• موقع شستشوی ظروف از مایع ظرفشویی و آب گرم استفاده کنید.

یخچال/فریزر

• یخچال را همیشه تمیز نگه دارید. خرده‌های مواد غذایی را سریع تمیز کنید و طبقات و درهای یخچال را مرتباً نظافت کنید.
• هفته‌ای یک بار با یک محلول ضدعفونی کننده که یک به 10 مایع سفیدکننده و آب دارد یخچال را تمیز کنید.
• دمای یخچال را بین 5/1 تا 5/4 درجه سانتی‌گراد نگه دارید.
• درجه فریزر را پایین‌تر از منفی 15 درجه سانتی‌گراد نگه دارید.
• همه مواد غذایی را بعد از سرد کردن در ظروف دربسته در یخچال و فریزر بگذارید.
• مواد غذایی را که برای 2 تا 3 روز آینده نمی‌خواهید استفاده کنید در فریزر نگه دارید. همه غذاهای آماده در یخچال را بعد از 72 ساعت (3 روز) بیرون بریزید.
• تخم‌مرغ‌هایی که پوسته آن شکسته است را دور بریزید.
• موادغذایی که تاریخ مصرف آن‌ها گذشته را دور بریزید.

کابینت‌ها/کمدهای آشپزخانه

• تمامی کنسروهایی که ظرف آن‌ها آسیب دیده، متورم شده، زنگ زده و عمیقاً تو رفته را دور بریزید. از چشیدن آن‌ها خودداری کنید.
• موادغذایی قدیمی‌تر را زودتر مصرف کنید. از مصرف مواد غذایی که تاریخ انقضای آن‌ها گذشته خودداری کنید.
• محل ذخیره مواد غذایی را همیشه تمیز نگه دارید تا حشره یا آلودگی جمع نشود.
• موادغذایی که در خانه کنسرو شده را حداکثر تا یک سال استفاده کنید، زیرا ممکن است تغییرات شیمیایی در آن‌ها ایجاد شود. اگر تصور می‌کنید مواد غذایی که در خانه کنسرو یا بسته‌بندی کرده‌اید به خوبی تهیه نشده‌اند، درصورت برآمده شدن درب یا تغییر بو یا ظاهر، آن‌ها را دور بریزید.

• بهتر است مکان‌های شلوغ را برای غذاخوردن انتخاب نکنید.
• در رستوران‌های فست‌فود بخواهید که غذای‌تان را همان موقع بپزند و از خرید غذاهایی که قبلاً پخته شده خودداری کنید.
• از مصرف غذاهای پرخطر مثل سالادبارها، اغذیه‌های حاضری بوفه‌ها و از این قبیل خودداری کنید.
• وقتی بیرون از منزل غذا می‌خورید از مصرف میوه‌ها و سبزیجات خام خودداری کنید.
• آبمیوه‌های پاستوریزه بخرید.
• سعی کنید ظروف را روی دستمال بگذارید نه مستقیماً روی میز.
• اگر می‌خواهید باقیمانده غذا را همراه خود ببرید، از گارسن بخواهید به شما ظرفی بدهد که خودتان این کار را بکنید به جای اینکه گارسن غذای‌تان را به آشپزخانه برده و خودش در آنجا بسته‌بندی کند.

بسیاری از افراد مبتلا به سرطان، مکمل‌های غذایی شامل انواع ویتامین، املاح (مواد معدنی) و یا گیاهان دارویی را با این تصور که بیماری آن‌ها را بهبود می‌دهد مصرف می‌کنند. برخی افراد تصور می‌کنند این مکمل‌ها خواص درمانی دارند و برخی آن‌ها را تنها برای بهبود وضعیت تغذیه‌ای مصرف می‌کنند.

گاهی اوقات دوستان و مراقبین مبتلایان به سرطان آن‌ها را تشویق به خوردن مکمل‌های غذایی می‌کنند. در مجموع با اینکه انواع مختلفی از مکمل‌ها در بازار موجود است ولی لزوماً تمام آن‌ها مورد تأیید نیستند و حتی برخی از مکمل‌ها ممکن است مضر باشند. آنچه مسلم است این است که تاکنون هیچ مکمل غذایی که بتواند سرطان را درمان کند وجود نداشته است.

امروزه با پیشرفت‌هایی که در زمینه تشخیص و درمان سرطان حاصل شده است مبتلایان بعد از تشخیص و درمان به موقع بیماری، به مدت طولانی زندگی خواهند کرد. بنابراین برخورداری از یک شیوه زندگی سالم پس از پایان درمان شامل رژیم غذایی متعادل و فعالیت بدنی منظم توصیه می‌شود. تغذیه مناسب بسیار اهمیت دارد ولی داشتن فعالیت بدنی به همراه برنامه غذایی در طول دورۀ بهبودی و بعد از درمان نیز بسیار اثر بخش و مفید است.

سالم غذا خوردن و تغذیه مناسب پس از درمان

اکثر عوارض جانبی درمان‌های سرطان که مربوط به تغذیه می‌شود پس از اتمام درمان از بین می‌رود. گاهی اوقات عوارض جانبی مثل بی‌اشتهایی، خشکی دهان، تغییر حس چشایی و بویایی، مشکل در بلع یا کاهش وزن قابل توجه برای مدتی ادامه می‌یابند. اگر این اتفاق برای شما افتاد، با تیم درمانی خود صحبت کنید تا برای برطرف کردن مشکل برنامه‌ریزی کنند.

با بهبود تدریجی حالتان، احتمال دارد دوست داشته باشید درمورد یک برنامه غذایی سالم بیشتر بدانید. همان طور که باید با ذخایر مغذی کافی به سراغ درمان می‌رفتید، در این زمان بسیار مهم نیز باید برای حفظ سلامتی خود هرچه از دست‌تان برمی‌آید انجام دهید.

تحقیقات کمی درمورد مواد غذایی که مصرف آن‌ها موجب جلوگیری از برگشت دوباره بیماری سرطان می‌شود، وجود دارد اما داشتن یک تغذیه خوب به شما کمک خواهد کرد قدرت جسمانی خود را بازیابید، بافت‌های بدن‌تان را بازسازی کرده و حال عمومی خود را تقویت کنید. مطمئن باشید تغذیه سالم به شما کمک می‌کند تا احتمال بروز دوباره سرطان را کمتر کنید.

همه ما از نقش یک تغذیه سالم در طی درمان آگاه هستیم ولی ممکن است تعجب کنید که چگونه عوامل تغذیه‌ای و فعالیت بدنی خطر عود مجدد سرطان و یا بروز نوع دیگری از سرطان را کاهش می‌دهند و در نهایت این دو عامل می‌توانند پاسخ به درمان سرطان و کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهند.

اگرچه اطلاعات زیادی در مورد چگونگی اثر تغذیه و فعالیت بدنی در بروز سرطان وجود دارد اما همان‌طور که اشاره شد اطلاعات محدودی در مورد تأثیر این دو عامل در عود یا بازگشت بیماری در مبتلایان وجود دارد. این مطالعات بیشتر به دنبال کشف غذاهایی هستند که ممکن است از بروز سرطان پیشگیری کنند.

اگرچه بیشتر توصیه‌های تغذیه‌ای و فعالیت بدنی مربوط به پیشگیری از ابتلا به سرطان است و نه پس از تشخیص بیماری، ولی در عین حال انجمن سرطان آمریکا برای پیشگیری از بروز مجدد سرطان پیروی از یک راهنمای تغذیه‌ای سالم را توصیه می‌کند. پیروی از تقریباً تمام توصیه‌های تغذیه‌ای که برای پیشگیری از ابتلا به سرطان در افراد سالم پیشنهاد شده‌اند نه تنها در همه مراحل درمان سرطان بلکه برای دوره پس از پایان درمان نیز توصیه می‌شوند. البته توصیه‌ها و رژیم غذایی افراد در هنگام درمان با توجه به عوارض ایجاد شده ممکن است در مواردی با توصیه‌های مرحله پیشگیری متفاوت باشد. در تمام مراحل، داشتن برنامه غذایی مناسب و فعالیت بدنی روزانه باعث تقویت سیستم دفاعی بدن شده و بسیار کمک کننده است.

از آنجا که افراد مبتلا به سرطان مانند سایر افراد در معرض خطر ابتلا به سایر بیماری‌ها مانند نوع دیگری از سرطان، بیماری قلبی، دیابت و استئوپورز (پوکی استخوان) هستند پیروی از راهنماهای تغذیه‌ای که با هدف پیشگیری از این بیماری‌ها طراحی شده‌اند برای آن‌ها بسیار حائز اهمیت است. مقادیر چربی، پروتئین و کربوهیدرات توصیه شده برای پیشگیری از این بیماری‌ها برای مبتلایان به سرطان نیز صدق می‌کند.

بسیاری از افراد بعد از تشخیص سرطان تغییرات مثبتی را در زندگی خود به وجود می‌آورند، مانند خوردن غذاهای سالم‌تر، دریافت مقادیر کافی ویتامین‌ها و مواد معدنی از غذاها، ورزش و ترک سیگار و الکل. این تغییرات مثبت نه تنها به هنگام درمان سرطان بلکه بعد از پایان دورۀ درمان نیز برای سلامت فرد مهم است و موجب افرایش کیفیت زندگی او می‌شوند. نتایج یک مطالعه نشان داد که دو سوم افراد بعد از تشخیص سرطان حداقل یک تغییر در عادات‌شان داشته‌اند. تقریباً 40 درصد آنان رژیم غذایی‌شان را اصلاح کرده بودند و 20 درصد آنان از نظر فعالیت بدنی فعال شده و افراد دیگر شروع به دریافت مولتی‌ویتامین کرده بودند. این افراد اظهار داشتند که این تلاش‌ها کیفیت زندگی‌شان را بهتر کرده است.

مطالعه دیگری نیز نشان داد که بسیاری از زنان یک سال بعد از تشخیص سرطان پستان تغییرات مثبتی را در رژیم غذایی‌شان ایجاد کرده بودند و از راهنماهای تغذیه سالم برای بهبود سلامت و پیشگیری از سرطان پیروی کرده بودند. این زنان به دلیل نگرانی از بروز دوباره سرطان، برنامه غذایی خود را تغییر داده بودند.